ویتامین B12 (کوبالامین)

 منابع غذایی ویتامین B12 شامل ماکیان، گوشت، ماهی و محصولات لبنی است. ویتامین B12 همچنین به برخی مواد غذایی مانند غلات صبحانه غنی شده اضافه می شود و به عنوان یک مکمل خوراکی در دسترس است. تزریق ویتامین B12 یا اسپری بینی ممکن است برای درمان کمبود ویتامین B12 تجویز شود. کمبود ویتامین B12 در آمریکا شایع نیست اما افرادی که رژیم گیاه خواری یا وگان را دنبال می کنند ممکن است در معرض کمبود باشند زیرا غذاهای گیاهی حاوی ویتامین B12 نیستند. افراد مسن تر و افرادی که شرایط دستگاه گوارشی دارند که بر جذب مواد مغذی تاثیر می گذارند نیز مستعد کمبود ویتامین B12 هستند.
کمبود ویتامین B12 که درمان نشده باقی می ماند، می تواند منجر به کم خونی، خستگی، ضعف عضلانی، مشکلات روده ای، آسیب عصبی و اختلالات خلقی شود. مقدار توصیه شده روزانه ویتامین B12 برای بزرگسالان 2.4 میکروگرم است (1).

شواهد

تحقیقات در مورد استفاده از ویتامین B12 برای فعالیت ها و شرایط خاص نشان می دهد (1):
محققان پیش از این بر این باور بودند که ویتامین B12 وقتی با اسید فولیک (ویتامین B9)و ویتامین  B6 ترکیب می شود، می تواند با کاهش سطح یک اسید آمینه در خون (هموسیستئین)از بیماری های قلب و عروق خونی جلوگیری کند. با این حال، مطالعات نشان می دهد که به نظر نمی رسد ترکیب این ویتامین ها خطر یا شدت بیماری های قلبی عروقی و سکته مغزی را کاهش دهد.
کمبود ویتامین B12 با زوال عقل و عملکرد شناختی پایین مرتبط است، اما روشن نیست که آیا مکمل های ویتامین B12 ممکن است به پیش گیری یا درمان زوال عقل کمک کنند یا خیر.
عملکرد ورزشی: اگر کمبود ویتامین B12 ندارید، هیچ مدرکی وجود ندارد که نشان دهد مکمل های ویتامین B12 انرژی شما را افزایش می دهند یا شما را ورزش کار بهتری می کنند.

به طور کلی ایمن

بیشتر افراد ویتامین B12 کافی را از یک رژیم غذایی متعادل دریافت می کنند. با این حال، سالمندان، گیاهخواران، وگان ها و افرادی که شرایطی دارند که بر توانایی آن ها در جذب ویتامین B12 از غذاها تاثیر می گذارد، ممکن است از استفاده از مکمل های خوراکی سود ببرند. مکمل های ویتامین B12 نیز برای زنانی که به طور انحصاری باردار یا شیرده هستند و رژیم های گیاهخواری یا وگان را دنبال می کنند، توصیه می شود (1).

علل کمبود ویتامین B12 (2)

کم خونی خطرناک

کم خونی مزمن شایع ترین علت کمبود ویتامین B12 در انگلیس است.
کم خونی مزمن یک بیماری خودایمنی است که معده شما را تحت تاثیر قرار می دهد.
وضعیت خودایمنی به این معنی است که سیستم ایمنی بدن شما، سیستم دفاع طبیعی بدن که در برابر بیماری و عفونت محافظت می کند، به سلول های سالم بدن شما حمله می کند.
ویتامین B12 با پروتئینی به نام فاکتور ذاتی در معده شما ترکیب می شود. این ترکیب ویتامین B12 و فاکتور ذاتی سپس در بخشی از روده به نام دیستال ایلئوم جذب بدن می شود.
کم خونی مزمن باعث می شود که سیستم ایمنی بدن شما به سلول های موجود در معده شما که فاکتور اصلی را تولید می کنند، حمله کند و این یعنی بدن شما قادر به جذب ویتامین B12 نیست.
علت دقیق کم خونی خطرناک ناشناخته است، اما در زنان بالای 60 سال، افراد با سابقه خانوادگی این بیماری و افراد با وضعیت خودایمنی دیگر مانند بیماری آدیسون یا ویتیلیگو شایع تر است.

تست B12 در آزمایشگاه نوبل اصفهان انجام می شود.

رژیم غذایی

برخی افراد ممکن است در نتیجه دریافت نکردن ویتامین B12 کافی از رژیم غذایی خود دچار کمبود ویتامین B12 شوند.
رژیم غذایی که شامل گوشت، ماهی و محصولات لبنی است، معمولا ویتامین B12 را به اندازه کافی تامین می کند، اما افرادی که به طور منظم این غذاها را نمی خورند، ممکن است دچار کمبود شوند.
افرادی که رژیم غذایی وگان می خورند و مکمل های ویتامین B12 مصرف نمی کنند یا غذاهای غنی شده با ویتامین B12 را نمی خورند نیز در معرض خطر هستند.
ذخیره ویتامین B12 در بدن می تواند حدود 2 تا 5 سال بدون پر شدن مجدد طول بکشد، بنابراین ایجاد هر مشکلی پس از تغییر رژیم غذایی می تواند زمان زیادی طول بکشد.
شرایطی که معده را تحت تاثیر قرار می دهد
برخی شرایط معده یا عمل معده می تواند از جذب ویتامین B12 به اندازه کافی جلوگیری کند.
به عنوان مثال، یک عمل جراحی که در آن بخشی از معده شما برداشته می شود، خطر ابتلا به کمبود ویتامین B12 را افزایش می دهد.
شرایطی که روده ها را تحت تاثیر قرار می دهد
برخی شرایط که روده های شما را تحت تاثیر قرار می دهند نیز می توانند مانع از جذب مقدار لازم ویتامین B12 شوند.
به عنوان مثال، بیماری کرونوس، یک بیماری طولانی مدت که باعث التهاب پوشش سیستم گوارشی می شود، گاهی اوقات می تواند به این معنی باشد که بدن شما ویتامین B12 کافی دریافت نمی کند.

دارو

برخی از انواع دارو می توانند منجر به کاهش میزان ویتامین B12 در بدن شما شوند.
مثال ها عبارتند از:
مهارکننده های پمپ پروتون (PPIs)
متفورمین
نیتروس اکساید
پزشک عمومی شما از داروهایی که می توانند بر سطح ویتامین B12 شما تاثیر بگذارند آگاه خواهد بود و در صورت لزوم بر شما نظارت خواهد کرد.

کمبود ویتامین B12

برخی از افراد علی رغم اینکه سطح طبیعی ویتامین B12 را در خون خود دارند، می توانند مشکلات مربوط به کمبود ویتامین B12 را تجربه کنند.
این اتفاق می تواند در نتیجه مشکلی به نام کمبود ویتامین B12 عملکردی رخ دهد که در آن مشکلی در پروتئین هایی وجود دارد که به انتقال ویتامین B12  بین سلول ها کمک می کنند.
این امر منجر به عوارض عصبی شامل نخاع می شود.

ایمنی و عوارض جانبی

هنگامی که در دوزهای مناسب مصرف می شود، مکمل های ویتامین B12 به طور کلی بی خطر در نظر گرفته می شوند. در حالی که مقدار توصیه شده روزانه ویتامین B12 برای بزرگسالان 2.4 میکروگرم است، دوزهای بالاتر بی خطر تشخیص داده شده اند. بدن شما تنها به اندازه نیاز خود جذب می کند و هر مقدار اضافی از طریق ادرار شما عبور می کند.
دوزهای بالای ویتامین B12 ، مانند آن هایی که برای درمان کمبود استفاده می شوند، ممکن است باعث موارد زیر شوند (1):
•    سردرد
•    تهوع و استفراغ
•    اسهال
•    خستگی یا ضعف
•    احساس سوزش در دست ها و پاها

تعاملات احتمالی عبارتند از (1):

•    مصرف این دارو که برای درمان مشکلات گوارشی استفاده می شود، ممکن است توانایی بدن شما را در جذب ویتامین B12 کاهش دهد.
•    مصرف این داروی ضد التهاب که برای پیش گیری و درمان حملات نقرس به کار می رود ممکن است توانایی بدن شما را در جذب ویتامین B12 کاهش دهد.
•    مصرف این داروی دیابت ممکن است توانایی بدن شما در جذب ویتامین B12 را کاهش دهد.
•    مهارکننده های پمپ پروتون: مصرف امپرازول، لنسوپرازول یا سایر داروهای ضد اسید معده ممکن است توانایی بدن شما را در جذب ویتامین B12 کاهش دهد.
•    مکمل های ویتامین C (اسید اسکوربیک): مصرف ویتامین B12 با ویتامین C ممکن است مقدار ویتامین B12 موجود در بدن شما را کاهش دهد. برای جلوگیری از این تداخل، دو یا چند ساعت پس از مصرف مکمل ویتامین B12 ، ویتامین C مصرف کنید.
پزشک شما ممکن است تغییر داروها یا دوزهای زمانی را برای جبران هرگونه تعامل احتمالی توصیه کند.

ثریا ساوج_واحد تحقیق و توسعه آزمایشگاه پاتوبیولوژی نوبل اصفهان

منابع:

1.    https://www.mayoclinic.org/drugs-supplements-vitamin-b12/art-20363663
2.    https://www.nhs.uk/conditions/vitamin-b12-or-folate-deficiency-anaemia/causes/