آزمایش تروپونین چیست؟

 این پروتئینها به طور اختصاصی در عضله قلب یافت شده و در صورت بروز آسیب به سلولهای میوکارد (عضله قلب)، به جریان خون آزاد میشوند. از این رو، این آزمایش یک ابزار تشخیصی بسیار حساس و اختصاصی برای شناسایی آسیب حاد قلبی، به ویژه انفارکتوس میوکارد (سکته قلبی) محسوب میشود. این آزمایش عمدتاً برای بیمارانی که با علائم مشکوک به سندرم حاد کرونری (ACS) مانند درد قفسه سینه، تنگی نفس، تعریق، تهوع یا احساس سبکی سر مراجعه میکنند، درخواست داده میشود.

چه زمانی آزمایش تروپونین تجویز میشود؟

•    در حضور علائم حاد قلبی: همانطور که اشاره شد، در صورت شک بالینی به انفارکتوس میوکارد یا سایر انواع آسیب حاد قلبی.
•    برای افراد پرخطر: در افرادی که دارای عوامل خطر متعددی برای بیماری قلبی هستند (مانند سابقه بیماری عروق کرونر، فشار خون بالا، دیابت، سن بالا یا سابقه خانوادگی قوی).
•    پیش از برخی اعمال جراحی: قبل از انجام جراحیهای بزرگ به ویژه جراحی قلب (مانند جراحی بایپاس یا تعویض دریچه) یا در بیماران پرخطری که برای عملهای غیرقلبی برنامهریزی میشوند، به منظور ارزیابی عملکرد قلب و شناسایی آسیبهای خاموش.

تفسیر نتایج:

•    سطح طبیعی یا پایین تروپونین: معمولاً نشاندهنده عدم آسیب حاد قلبی در زمان نمونهگیری است. با این حال، همانطور که به درستی اشاره کردید، اگر نمونه گیری با تأخیر زیاد (مثلاً چند روز پس از حادثه) انجام شود، ممکن است سطح تروپونین که initially  افزایش یافته، به حد طبیعی بازگشته باشد. بنابراین، زمانبندی در درخواست و تفسیر آزمایش حیاتی است.
•    سطح افزایش یافته تروپونین: نشانگر آسیب به سلولهای عضله قلب است. این آسیب لزوماً تنها به دلیل انفارکتوس میوکارد کلاسیک رخ نمیدهد. شرایط متعددی میتوانند باعث افزایش سطح تروپونین شوند که از جمله مهمترین آنها میتوان به موارد زیر اشاره کرد:

علل افزایش سطح تروپونین:

•    علل قلبی:
o    انفارکتوس حاد میوکارد (سکته قلبی)
o    ایسکمی مزمن قلبی
o    تاکیکاردی پایدار و طولانی مدت
o    نارسایی احتقانی قلب
o    میوکاردیت (التهاب عضله قلب)
o    ضربه مستقیم به قلب (مثلاً در اثر تصادف)
o    عوارض procedures قلبی (مانند آنژیوپلاستی، استنتگذاری، ابلیشن یا جراحی قلب باز)
•    علل غیرقلبی:
o    آمبولی ریوی
o    نارسایی کلیوی (به دلیل کاهش clearance یا پاکسازی تروپونین از خون)
o    عفونتهای شدید سیستمیک (سپسیس)
o    بیماریهای حاد ریوی
o    فشار خون بسیار بالا
o    بیماریهای التهابی سیستمیک (مانند روماتیسم مفصلی)
o    آسیب شدید و گسترده به عضلات اسکلتی
نابراین، اندازهگیری Troponin I و Troponin T قلبی (cTnI و cTnT) به عنوان مارکرهای طلایی تشخیص آسیب قلبی مورد استفاده قرار میگیرند.
حتماً. این بخش را به صورت یک متن روان و آماده کپی‌پیست در ورد برایتان بازنویسی می‌کنم.

انواع تروپونین و عملکرد آنها

سه نوع زیرواحد پروتئینی در کمپلکس تروپونین وجود دارد تروپونین C، تروپونین I و تروپونین T.
عملکرد این مولکول‌ها در انقباض عضله قلب به این شرح است:
1.    تروپونین C به عنوان "راه‌انداز" عمل می‌کند. این مولکول به یون‌های کلسیم متصل می‌شود.
2.    این اتصال، باعث ایجاد تغییراتی در شکل تروپونین (I) )که نقش یک "مهارکننده" را دارد) می‌شود و آن را غیرفعال می‌کند.
3.    غیرفعال شدن تروپونین I، اجازه می‌دهد تا تروپونین T مانند یک "لنگر" عمل کند و کل کمپلکس تروپونین را به رشته‌های پروتئینی عضله (میوزین) متصل کند.
4.    این فرآیند نهایی منجر به انقباض فیبریل‌های عضلانی و در نتیجه، انقباض عضله قلب می‌شود.

کاربرد تشخیصی:

•    تروپونین C در عضله قلب و عضلات اسکلتی بدن یکسان است. بنابراین، اندازه‌گیری آن برای تشخیص آسیب قلبی مفید نیست.
•    اما اشکال تروپونین I و تروپونین T در عضله قلب منحصر به فرد و مختص همان بافت هستند (ایزوفورم اختصاصی).
•    به همین دلیل، اندازه‌گیری تروپونین I قلبی (cTnI) و تروپونین T قلبی (cTnT) به عنوان استاندارد طلایی و دقیق‌ترین نشانگرهای آزمایشگاهی برای تشخیص آسیب سلول‌های عضله قلب مورد استفاده قرار می‌گیرند.

 سینتیک (پویایی) تروپونین پس از حمله قلبی:

پس از یک آسیب حاد قلبی مانند انفارکتوس میوکارد، سطح تروپونین قلبی در خون:
•    بین ۳ تا ۶ ساعت پس از حادثه شروع به افزایش میکند.
•    در ۱۲ تا ۲۴ ساعت به اوج خود میرسد.
•    میتواند تا 10 تا 14 روز در خون بالا بماند (به ویژه تروپونین T)
این پایداری طولانی مدت در مقایسه با سایر مارکرهای قلبی یک مزیت بزرگ محسوب میشود. برای مثال، میوگلوبین پس از 24 -12 ساعت و CK-MB پس از 72 -48 ساعت از جریان خون پاک شده و به سطح طبیعی بازمیگردند، در حالی که تروپونین امکان تشخیص دیرهنگامتر حادثه قلبی را نیز فراهم میکند.

محدوده مرجع (Reference Range) برای سطوح تروپونین

تعیین محدوده طبیعی تروپونین کاملاً به روش و کیت آزمایشگاهی مورد استفاده بستگی دارد و یک عدد مطلق جهانی وجود ندارد. با این حال، مقادیر مرجع رایج بر اساس نسل‌های فعلی آزمایش‌های حساس (hs-cTn) به شرح زیر است:
•    تروپونین I قلبی(cTnI):  کمتر از 0.04 نانوگرم در میلی‌لیتر  (ng/mL)
•    تروپونین T قلبی (cTnT): کمتر از 0.01 نانوگرم در میلی‌لیتر  (ng/mL)
توجه: تفسیر نتایج همواره باید بر اساس محدوده‌ای که توسط آزمایشگاه ارائه‌کننده نتیجه مشخص شده است، انجام شود.

داروهای مؤثر بر نتیجه آزمایش تروپونین

برخی داروها می‌توانند با ایجاد سمیت قلبی (Cardiotoxicity) منجر به افزایش سطح تروپونین شوند. مهم‌ترین این داروها، عوامل شیمی‌درمانی (مانند آنترا سایکلین‌ها) هستند. اطلاع‌رسانی کامل در مورد تمام داروها و مکمل‌های مصرفی به پزشک معالج برای تفسیر صحیح نتایج آزمایش ضروری است.

روش انجام آزمایش تروپونین

این آزمایش نیاز به هیچ گونه آمادگی خاصی از قبیل ناشتا بودن ندارد و به صورت سرپایی و با گرفتن یک نمونه خون از ورید بازو انجام می‌شود. با این حال، اطلاع از سابقه بیماری‌های قلبی و داروهای مصرفی به پزشک کمک شایانی می‌کند.
در شرایط اورژانسی، نتایج اولیه این آزمایش اغلب در بازه‌های زمانی کوتاه (مثلاً 1 تا 3 ساعت) تکرار می‌شود تا روند تغییرات (Trend)  سطح تروپونین بررسی شود. در موارد اورژانس، با استفاده از کیت‌های سریع (Point-of-care testing) نتایج در زمان بسیار کوتاهی آماده می‌شود.

درمان‌های رایج پس از سکته قلبی (انفارکتوس میوکارد)

درمان بسته به شرایط بیمار و وسعت آسیب می‌تواند شامل یک یا چند مورد از موارد زیر باشد:
•    درمان دارویی: شامل تجویز داروهای ضدپلاکت (مانند آسپرین، کلوپیدوگرل)، ضدانعقاد، مسکن‌های قوی، داروهای ضدآنژین (مانند نیتروگلیسیرین) و داروهای حل‌کننده لخته (ترومبولیتیک).
•    آنژیوپلاستی اولیه (PCI): روشی مداخله‌ای که در آن یک بالون برای باز کردن شریان مسدود شده به کار رفته و معمولاً همراه با آن یک استنت (لوله مشبک سیمی) در محل تنگی قرار داده می‌شود تا رگ باز بماند.
•    جراحی بای پاس عروق کرونر (CABG): این روش، با استفاده از یک رگ از سایر نقاط بدن، مسیر جدیدی برای خونرسانی به عضله قلب، دورناحیه انسداد، ایجاد می‌شود.

راهکارهای کاهش خطر حملات قلبی

پزشک برای پیشگیری اولیه و ثانویه، تغییرات سبک زندگی از جمله ترک سیگار، کنترل وزن، افزایش فعالیت بدنی منظم و اتباع یک رژیم غذایی سالم (مانند رژیم مدیترانه‌ای) را توصیه می‌کند. اگر افزایش تروپونین ناشی از علتی غیر از انفارکتوس حاد قلبی باشد (مانند نارسایی کلیه یا سپسیس)، درمان بر روی علت زمین‌ای متمرکز خواهد شد.

تفسیر آزمایش تروپونین

•    سطح طبیعی (منفی):  اگر سطح تروپونین در محدوده مرجع آزمایشگاه باشد به عنوان مثال ≤ 0.04 نانوگرم در میلی‌لیتر برای cTnI، معمولاً نشان‌دهنده عدم آسیب حاد قلبی در زمان نمونه‌گیری است. یک آزمایش منفی، به ویژه در صورت عدم وجود علائم، احتمال سکته قلبی را به شدت کاهش می‌دهد.
•    سطح افزایش‌یافته (مثبت):  افزایش سطح تروپونین، به ویژه الگوی صعودی در نمونه‌های مکرر، نشان‌دهنده آسیب به سلول‌های عضله قلب است. این یافته، به همراه علائم بالینی و نوار قلب (ECG)، تشخیص انفارکتوس حاد میوکارد را تأیید می‌کند. در این صورت، اقدامات درمانی فوری برای نجات عضله قلب و تثبیت وضعیت بیمار آغاز می‌گردد.

تهیه کننده: ندا آقاخانی کارشناسی ارشد بیوشیمی