آشنایی با تست HLA

آنتی‌ژن‌ های لوکوسیت انسانی (HLA)   نقش اساسی در تنظیم پاسخ‌های ایمنی ایفا می‌کنند. سیستم   HLA با پلی‌مورفیسم قابل توجهی که دارد ، نقش بی‌همتایی در تنظیم پاسخ‌های ایمنی به ویژه در پاسخ‌های بالینی پیوند دارد. سیستم HLA دو خانواده ژنی پلی‌مورفیک را به طول 3600 کیلوجفت باز کد می‌کند و روی بازوی کوتاه (p21,3) کروموزوم 6 قرار دارد. ژن‌های کلاسیک HLA پلی‌مورفیک‌ترین ژن‌ها هستند که در هر لوکوس آنها تعداد زیادی واریانت آللی قرار دارد. ملکول‌های HLA گلیکوپروتئین‌های سطحی هستند که به پپتیدهای آنتی‌ژنی پردازش‌شده، متصل می‌شوند و آن‌ها را به سلول‌های T عرضه می‌کنند. وراثت ژنی این مجموعه شگفت‌انگیز ایمونولوژیک به صورت مندلی است. تمام آنتی‌ژن‌های به ارث رسیده به صورت هم‌بارز بیان می‌شوند.

HLA Class I

 آنتی‌ژن‌های کلاس I شامل A، B و C است که بر سطح تمام سلول‌های هسته‌دار و پلاکت‌ها بیان می‌شود و در عرضه آنتی‌ژن‌های پردازش‌شده داخل سلولی (با منشأ داخلی یا ویروسی) به سلول‌های TCD8+ دخیل هستند. طول این پپتیدها معمولاً 12-10 اسیدآمینه است. پلی‌مورفیسم‌های ژنی HLA I اغلب واریانت‌های آمینواسیدی ناحیه باندشونده به آنتی‌ژن را ایجاد می‌کنند که باعث ایجاد تنوع چشم‌گیری در ذخایر پپتیدهای متصل‌شونده به سلول‌های TCD8+ می‌گردند. این سلول‌ها با شناسایی پپتیدهای غیرخودی یا خودی متصل‌شده به HLA فعال شده و نقش عملکردی خود را ایفا می‌کنند. برخی از کلاس‌های ملکول HLA نیز می‌توانند به منزله لیگاندی برای سلــول‌های کشنده طبیعی (Natural Killer) باشند و اعمال این جمعیت سلولی را نیز تحت تأثیر قرار دهند.

HLA Class II

ملکول‌های HLA II شامل DP، DQ و DR هستند که توسط انواع محدودی از سلول‌ها از جمله لنفوسیت‌های B، T فعال شده و رده مونوسیتی/ ماکروفاژی بیان می‌شود؛ البته برخی از دیگر جمعیت‌های سلولی نیز مانند سلول‌های اندوتلیال تحت تأثیر اینترفرون گاما و طی پاسخ‌های التهابی نیز ملکول‌های HLA II را بیان می‌کنند. این ملکول‌ها آنتی‌ژن‌هایی با منشأ خارجی را به سلول‌های TCD4+ عرضه می‌کنند. این پپتیدهای خارجی حدوداً 25-14 آمینواسید طول دارند. پلی‌مورفیسم‌های ژن HLA II اغلب آمینواسیدهای متنوعی را در ناحیه اتصال به پپتیدهای خارجی کد می‌کنند که خود سبب افزایش دامنه پپتیدهای متصل‌شونده به سلول‌های+ TCD4 می‌شود. شناسایی این پپتیدها توسط این جمعیت سلولی منجر به فعال‌سازی آن و در نتیجه ترشح سایتوکاین می‌شود.

اهمیت بالینی ملکول‌های HLA در چند زمینه بیشتر مورد توجه قرار گرفته است :

ارتباط وجود آلل‌های خاصی از HLA و بروز بیماری‌ها
اهمیت تطابق ملکول HLA در پیوند اعضا
در پیوند سلول‌های بنیادی، تطابق (matching  HLA)دهنده و گیرنده پیوند اهمیت به‌سزایی دارد. در پیوند بافت‌ ، عدم تطابق (mismatch) منجر به بروز عواقب ناخوشایندی می‌شود. از این رو انجام تست‌های آزمایشگاهی پیش از پیوند می‌تواند نقش به‌سزایی در ممانعت از عواقب احتمالی عدم تطابق بین HLA دهنده و گیرنده داشته باشد. پاسخ‌های آنتی‌بادی علیه HLA غیرخودی بیان‌شده سطح عضو پیوندی منجر به پاسخ‌های فوق حاد، فوق حاد تأخیری و حاد می‌شود و همچنین می‌تواند در بروز آسیب بافتی آلوگرافت مزمن نیز مؤثر باشد. آنتی‌بادی‌های ضد HLA در نتیجه بروز حساسیت (بارداری، انتقال خون و سابقه پیوند) ایجاد می‌شوند. ایجاد آنتی‌بادی ضد HLA بافت پیوندی دهنده منجر به بروز پیش‌آگهی ضعیف در افراد می‌شود، به همین جهت بررسی مداوم آنتی‌بادی‌ها اهمیت به‌سزایی دارد.
آلل های مختلف HLA-B با خطر اختلالات مرتبط هستند، به عنوان مثال:

HLA B*07

با خطر بالاتر سرطان دهانه رحم، سارکوئیدوز و اسپوندیلوآرتروپاتی زودرس مرتبط است.

HLA-B*08

با چندین بیماری خود ایمنی از جمله هپاتیت فعال مزمن، میاستنی گراویس، درماتیت هرپتی فرمیس و ... مرتبط است.

HLA-B*27

یک پلی مورفیسم HLA است که با افزایش حساسیت به اسپوندیلیت آنکیلوزان (AS) و سایر اسپوندیلوآرتروپاتی، سندرم رایتر، یوئیت قدامی  حاد و بیماری التهابی روده همراه است.

HLAB*05,*51,*52

برای تشخیص سندرم بهجت در بیماران باعلائم بالینی استفاده می شود .

HLA-B*57

 در برخی از اختلالات خودایمنی مانند پسوریازیس و همچنین اختلالات التهابی پوستی ناشی از دارو نقش دارد.

بیماری سلیاک

بیماری سلیاک یک بیماری ارثی است که یک واکنش ایمنی به خوردن گلوتن است. گلوتن در گندم ،جو  و چاودار یافت می شود .واکنش ایمنی به پوشش روده کوچک آسیب می رساند و از جذب برخی مواد مغذی جلوگیری می کند .آسیب روده اغلب باعث اسهال ،خستگی ،کاهش وزن ،نفخ و کم خونی می شود .و می تواند بر رشد و تکامل تاثیر بگذارد .پیروی از یک رژیم غذایی بدون گلوتن می تواند به مدیریت علائم بیماری و بهبود روده کمک کند.
بررسی سلیاک توسط تست HLA DQ2,HLADQ8 انجام می شود.

پذیرش بیماران HLA Typing در آزمایشگاه نوبل به چه صورت می باشد؟

برای پذیرش بیماران  حتما فرم مربوطه به طور کامل پر شود نسبت دهنده و گیرنده مشخص شود. درصورتی که بیمار تزریق خون انجام داده حتما تاریخ تزریق نوشته شود. در پایان فرم حتما امضا و اثر انگشت گرفته شود. با توجه به حساسیت بالا و اورژانسی بودن تست پیوند کپی نسخه بیمار به همراه فرم به بخش تحویل داده شود تا نسخه  بیمار توسط بخش مجدد چک شود.

***درصورتی که بیمار درخواست شخصی دارد و هیچ گونه اطلاعی از تست ندارد در مرحله اول تست ABDR  پذیرش شود. حتما فرم درخواست شخصی به همراه اثر انگشت پر شود و به بخش تحویل داده شود.

نمونه گیری بیماران HLA Typing

در  بخش نمونه گیری حتما احراز هویت بیمار انجام شود (دفترچه بیمه ،کارت شناسایی و ...). 3 ویال cc6 خون  در ویال EDTA لازم است.
جواب دهی:
در زمان جواب دهی حتما با قبض آزمایشگاه جواب تحویل بیمار داده شود .

ساغر ذاکری –واحد مولکولی آزمایشگاه نوبل اصفهان