HbA1c

 هموگلوبین از چهار مولکول پروتئینی (زنجیره‌های گلوبولین) تشکیل شده است که به یکدیگر متصل هستند. هر زنجیره گلوبولین شامل یک ترکیب مهم پورفیرین حاوی آهن به نام هِم است. درون ترکیب هِم یک اتم آهن وجود دارد که در انتقال اکسیژن و دی‌اکسیدکربن در خون ما حیاتی است. آهن موجود در هموگلوبین نیز مسئول رنگ قرمز خون است. همچنین هموگلوبین نقش مهمی در حفظ شکل گلبول‌های قرمز دارد. گلبول‌های قرمز در شکل طبیعی خود گرد با مرکز باریک بدون سوراخ شبیه دیسک‌های دوگانه تورفته هستند؛ بنابراین ساختار غیرطبیعی هموگلوبین می‌تواند شکل گلبول‌های قرمز را مختل کند و مانع از عملکرد صحیح و جریان آن‌ها در رگ‌های خونی شود.[2]
گلیکوهموگلوبین، یا همان هموگلوبین گلیکوزیله شده نوعی از هموگلوبین (Hb) است که به طور شیمیایی به یک قند متصل شده است. انواع مختلفی از اندازه گیری های هموگلوبین گلیکه وجود دارد که از میان آنها، HbA1c یا به سادگی A1c، به عنوان یک آزمایش استاندارد و منفرد شناخته میشود.
وقتی گفته میشود که هموگلوبین گلیکوزیله به قند متصل شده است، به این معناست که مولکول های گلوکز در خون به هموگلوبین، که پروتئین حمل کننده اکسیژن در گلبول های قرمز است، متصل شده اند. این فرآیند به صورت طبیعی و بدون نیاز به آنزیم ها رخ میدهد و میزان اتصال گلوکز به هموگلوبین با میزان گلوکز موجود در خون در طول زمان مرتبط است[3].
به عبارت دیگر، هرچه سطح قند خون بالاتر باشد، مقدار بیشتری گلوکز به هموگلوبین متصل میشود و در نتیجه، میزان هموگلوبین گلیکوزیله در خون افزایش می یابد. اندازه گیری هموگلوبین گلیکوزیله (HbA1c) به پزشکان کمک میکند تا میانگین سطح قند خون فرد را در طول 2 تا 3 ماه گذشته تخمین بزنند و این اطلاعات برای مدیریت دیابت و پیشگیری از عوارض آن بسیار مهم است. این شاخص به عنوان یکی از معیارهای اصلی برای ارزیابی کنترل دیابت در بیماران مورد استفاده قرار میگیرد. در بیماران دیابتی، مقادیر بالاتر هموگلوبین گلیکوزیله نشان دهنده کنترل ضعیف تر سطح قند خون است و با افزایش خطر بیماری های قلبی-عروقی، نفروپاتی و رتینوپاتی همراه است[3].
مقادیر نرمال برای هموگلوبین A1c زیر 5.7 درصد هستند. مقادیر بین 5.7 تا 6.4 درصد نشان دهنده پری دیابت و مقادیر 6.5 درصد و بالاتر نشان دهنده دیابت می باشد. این آزمایش به دلیل اینکه نیازی به ناشتا بودن ندارد، میتواند در هر زمان به عنوان بخشی از غربالگری کلی خون انجام شود.

افزایش سطح هموگلوبین A1c میتواند ناشی از چندین عامل باشد که عبارتند از:

•  قند خون بالا: هرچه قند خون بیشتر باشد، هموگلوبین A1c بیشتری نیز وجود خواهد داشت.
•  عوامل ژنتیکی: برخی افراد به دلیل پیشینه خانوادگی یا تغییرات ژنتیکی ممکن است مستعد افزایش سطح HbA1c باشند.
•  بیماری های خود ایمنی: برخی اختلالات خود ایمنی میتوانند بر سطح HbA1c تأثیر بگذارند.
•  مصرف داروهای خاص: داروهایی مانند استروئیدها میتوانند سطح قند خون و در نتیجه HbA1c را افزایش دهند.
•  استرس و افسردگی: استرس زیاد و افسردگی میتوانند بر میزان قند خون و HbA1c تأثیر بگذارند.
•  اختلالات مرتبط با گردش خون و گلبولهای قرمز: بیماری هایی مانند مالاریا یا دیگر اختلالات میتوانند بر این سطح تأثیر بگذارند.

علاوه بر این، عوامل دیگری مانند سندرم تخمدان پلی کیستیک، بیماریهای قلبی و عروقی، و سابقه بیماری های کلیوی نیز میتوانند در افزایش سطح HbA1c نقش داشته باشند. همچنین، تغییراتی در سبک زندگی مانند رژیم غذایی ناسالم و کم تحرکی میتوانند به افزایش این سطح کمک کنند. برای کنترل بهتر سطح HbA1c، مدیریت دقیق قند خون، داشتن یک رژیم غذایی متعادل، ورزش منظم و پیروی از دستورات پزشکی ضروری است[4].
چندین تکنیک برای اندازه گیری هموگلوبین A1c استفاده میشود. آزمایشگاه ها ممکن است از کروماتوگرافی مایع با کارایی بالا، ایمونواسی، آزمایش آنزیمی، الکتروفورز کاپیلاری(مویرگی) یا کروماتوگرافی افینیتی بورونات استفاده کنند[5, 6].

تهیه کننده:
آرزو خاتم کارشناس ارشد شیمی تجزیه_کارشناس دپارتمان سم شناسی آزمایشگاه نوبل اصفهان
 

References

1.

          Gell, D.A., Structure and function of haemoglobins. Blood Cells, Molecules, and Diseases, 2018. 70: p. 13-42

2.

          Ahmed, M.H., M.S. Ghatge, and M.K. Safo, Hemoglobin: Structure, Function and Allostery. Subcell Biochem, 2020. 94: p. 345-382

3.

3.         Miedema, K., Standardization of HbA1c and Optimal Range of Monitoring. Scandinavian Journal of Clinical and Laboratory Investigation, 2005. 65(sup240): p. 61-72

4.

4.         Franco, E., K.A. Karkoska, and P.T. McGann, Inherited disorders of hemoglobin: A review of old and new diagnostic methods. Blood Cells, Molecules, and Diseases, 2024. 104: p. 102758

5.

         Nidhi, C., Laboratory Diagnosis of HbA1c: A Review. Journal of Nanomedicine Research, 2017. 5

6.

          Kurniawan, L.B., HbA1c As Diabetes Mellitus Biomarker and Its Methods Evolution. INDONESIAN JOURNAL OF CLINICAL PATHOLOGY AND MEDICAL LABORATORY, 2024. 30(2): p. 198-203.