درباره ویروس نیپا چه می‌دانید؟

 ویروسی مشترک بین انسان و دام که نرخ بالای مرگ و میر آن (40 تا 75 درصد) موجب نگرانی جدی برای سلامت عمومی است. دکتر علیرضا ناجی رییس مرکز تحقیقات ویروس شناسی پزشکی دانشگاه در خصوص ویروس نیپا Nipah که طی چند روز اخیر مقامات بهداشتی هند را در حالت آماده‌باش قرار داده است، اظهار کرد نیپا یک ویروس مشترک بین انسان و دام است؛ به این معنی که می تواند از حیوانات به انسان منتقل شود. فرد ممکن است از طریق تماس مستقیم با حیوانات آلوده، مایعات بدن آن‌ها یا پس از خوردن غذا و میوه آلوده به ادرار یا بزاق خفاش‌های آلوده، درگیر این ویروس شود.
بر اساس حدس و گمان‌ها و نظر من ویروس نیپا به دلیل چند ویژگی، پتانسیل ایجاد یک بیماری همه‌گیر را دارد. راه انتقال انسان به انسان از طریق تماس نزدیک، قطرات تنفسی و احتمالاً از طریق سطوح آلوده، وجود مخازن حیوانی (خفاش‌های میوه خوار مخازن طبیعی این ویروس هستند) از طریق تماس مستقیم با خفاش‌های آلوده یا ترشحات آن‌ها، یا به طور غیرمستقیم از طریق میزبان‌های واسط مانند خوک‌ها، عدم دسترسی به واکسن و درمان‌های ضد ویروسی موثر، سفرهای سریع در سراسر جهان و عوامل محیطی نظیر جنگل زدایی و تخریب زیستگاه و تجاوز انسان به محیط وحش از جمله عواملی است که می تواند در احتمال همه گیری ویروس نیپا نقش داشته باشد.

چه عواملی می‌تواند مانع از همه‌گیری نیپا شود؟

البته چند مانع نیز وجود دارد که باعث می‌شود احتمال همه‌گیری ویروس نیپا در مقایسه با سایر پاتوژن‌ها مانند آنفولانزا یا کروناویروس‌ سارس -2، عامل کووید-19، کمتر باشد؛ تجربه اقدامات مهاری و کنترل شیوع بیماری در موارد قبلی از طریق مداخلات بهداشت عمومی، قرنطینه، ردیابی تماس و کنترل عفونت عمومی، محدود بودن جغرافیای بیماری به محدوه آسیای جنوبی و جنوب شرقی و داینامیک انتقال و گسترش کمتر نسبت به ویروس‌های هوابرد از جمله این موانع است. اگرچه نرخ بالای مرگ و میر (40 تا 75 درصد) موجب نگرانی جدی برای سلامت عمومی است، اما به دلیل از بین رفتن میزبان ویروس، شیوع بیشتر بیماری تا حدودی زیر سوال می‌رود. در حالی که ویروس نیپا دارای ویژگی‌هایی است که به طور بالقوه می‌تواند منجر به یک بیماری همه‌گیر شود، اقدامات موثر بهداشت عمومی، محدودیت های جغرافیایی و ماهیت انتقال آن، احتمال وقوع چنین رویدادی را در مقیاس جهانی کاهش می دهد. با این وجود، نظارت مستمر، تحقیقات بر روی گوناگونی ژنتیکی و تغییر پاتوژنز ویروس و آمادگی برای کاهش خطر بیماری در جهان بسیار مهم است.

ارتباطی بین ویروس‌های کووید 19، تب دنگی و نیپا وجود دارد؟

این سه ویروس خواستگاه اتیولوژیک (سبب شناسی) مجزا دارند و از نظر خصوصیات اپیدمیولوژیک و راه‌های انتقال از هم متفاوت هستند. هرچند محدودیت های اعمال شده در چند سال اخیر در دوران کووید-19موجب تغییر رفتارهای اپیدمیولوژیک عفونت‌ها شده و در مواردی موجب افزایش حساسیت نسبت به عفونت‌ها می‌شود، اما تغییرات محیط زیستی، مسافرت‌ها و حمل نقل مدرن جهانی، ضعف در ساختار سیستم‌های بهداشتی در جهان، عوامل مختلفی هستند که بر دینامیک این بیماری‌ها تاثیر گذار است. باید در نظر داشت که شیوع اخیر بیماری در بنگلادش و هندوستان شیوعات بالایی نبوده و مثلا در هندوستان به صورت تک گیر رخ داده است و تمامی موارد شیوعات با اعمال معیارهای کنترل عفونت با اقدامات سریع کنترل شدند.
مرگ یک پسر جوان در هفته گذشته بر اثر ابتلا به ویروس نیپا (Nipah) سری جدید از شیوع این ویروس به عنوان عامل ایجاد یک بیماری همه گیر جدید گزارش شد و مقامات بهداشتی در هند پس از مرگ یک پسر نوجوان بر اثر ابتلا به ویروس نیپا، در حال تلاش برای مهار شیوع این ویروس هستند. ویروس لاعلاج نیپا از هر چهار نفر مبتلا، جان سه نفر را می‌گیرد. نیپا یک ویروس نادر و بالقوه کشنده است که اولین بار در سال 1999 پس از شیوع در میان خوک‌ها و خوک‌داران در مالزی و سنگاپور کشف شد. مواردی از انتقال نیپا از انسان به انسان در همه‌گیری‌های گذشته به‌ویژه در میان خانواده‌ها و پرستاران خانگی افراد مبتلا گزارش شده است.

علایم آلودگی به ویروس لاعلاج نیپا

طبق گفته سازمان بهداشت جهانی، به طور معمول علایم در فرد مبتلا بین چند روز تا دو هفته پس از عفونت ظاهر می‌شود، اگرچه دوره‌های کمون 45 روزه هم گزارش شده که ممکن است ویروس در این مدت به دیگران نیز سرایت کند. به گفته سازمان بهداشت جهانی آلودگی از خوک‌ها در دوره کمون بسیار واگیردار است. علایم نیپا با تب، سردرد و علایم تنفسی مانند سرفه شروع می‌شود که می‌تواند به سرعت با تورم مغزی (آنسفالیت) و تشنج‌هایی که در طی یک یا دو روز منجر به کما می‌شود، حال فرد را وخیم‌تر کند. سیستم‌های بهداشتی تخمین می‌زنند بین 40 تا 75 درصد از افراد آلوده به نیپا بر اثر این ویروس جان خود را از دست خواهند داد؛ این فاصله آماری به دلیل سطح متفاوت شیوع و توانایی مختلف سیستم‌های سلامت محلی در مدیریت این بیماری است. در میان افرادی که از آنسفالیت ناشی از ابتلا به این ویروس جان سالم برده‌اند نیز شرایط عصبی طولانی‌مدت مانند تشنج و تغییرات شخصیتی گزارش شده است.

کرالا؛ یکی از پرخطرترین مناطق اپیدمی نیپا

مقامات بهداشتی در ایالت کرالا (kerala) واقع در جنوب هند در حال ردیابی و شناسایی تماس‌های پسر 14 ساله‌ای هستند که روز یکشنبه در اثر نیپا درگذشت. مقامات ایالتی می‌گویند در همین راستا به دنبال ردیابی بیش از 350 نفری هستند که ممکن است در معرض خطر عفونت باشند؛ 101 نفر از آنها مخاطبین «پرخطر» و شش نفر از آنها علایم نیپا را نشان داده‌اند. بخش قابل توجهی از این افراد (حدود 70 نفر) کارکنان مراقبت‌های بهداشتی هستند که با نوجوان تعامل داشتند. کرالا به عنوان یکی از در معرض خطرترین مناطق از لحاظ همه‌گیری نیپا در جهان محسوب می‌شود و این دوره پنجمین دوره  اپیدمی در این ایالت از سال 2018 است. کارشناسان هشدار می‌دهند که با توجه به تخریب زیستگاه‌های طبیعی خفاش توسط انسان‌ها، این منطقه ممکن است در معرض خطر خاصی از شیوع ویروس باشد.

پای یک خفاش در میان است

خفاش های میوه‌خوار یا بال‌پایان که به روباه های پرنده نیز معروف هستند، میزبان طبیعی نیپا هستند. Nipah در گروه ویروس‌هایی قرار می‌گیرد که برخی از عوامل بیماری‌زا از جمله سرخک و اوریون در انسان ایجاد می‌کند. به نظر نمی‌رسد که این عفونت باعث بیماری قابل توجهی در خفاش‌های میوه‌خوار شود، اما مشخص شده است که ویروس طیف وسیعی از میزبان‌ها را آلوده می‌کند، از جمله انسان، خوک، گوسفند، بز، اسب، گربه و سگ که در اپیدمی‌های قبلی سرایت به انسان و خوک ثبت شده است. توانایی این ویروس در آلوده کردن طیف گسترده‌ای از میزبان‌ها می‌تواند ردیابی و مهار شیوع آن را برای کارشناسان بهداشت دشوارتر کند. شیوع نیپا قبلاً در بنگلادش و هند - مناطق اصلی که این بیماری از سال 2001 در آنها ثبت شده است - و همچنین مالزی، فیلیپین و سنگاپور گزارش شده است. بر اساس گزارش WHO، بین سال‌های 1998 تا 2015، حدود 600 مورد از این بیماری گزارش شده است.

چگونه می‌توان از ابتلا به ویروس نیپا پیشگیری کرد؟

هیچ دارو یا واکسنی مجاز برای استفاده علیه ویروس نیپا در انسان یا حیوان وجود ندارد. درمان برای افراد آلوده محدود به مراقبت‌های حمایتی و هدف قرار دادن علایم خاص در صورت بروز و ظهور است. به گفته مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری CDC، برخی از درمان‌های ایمونولوژیک به کمک آنتی‌بادی‌های مونوکلونال در مراحل اولیه آزمایشات بالینی هستند.  CDC اعلام کرده است درمان ضد ویروسی رمدسیویر، که پیش از این برای بیماری‌های دیگر استفاده می‌شد، پس از قرار گرفتن در معرض ویروس در مطالعات حیوانی نیز مؤثر است. واکسنی برای ویروس هندرا Hendra، یکی از هم‌خانواده‌های ویروس نیپا، برای اسب ها در استرالیا موجود است که درجه‌ای از محافظت در برابر عفونت نیپا را نیز از خود نشان داده است. در ژانویه گذشته، محققان آزمایشات انسانی را برای اولین واکسن نیپا آغاز کردند.  این واکسن از همان فناوری ناقل ویروسی مانند واکسن کووید-19ساخته شده توسط گروه داروی استرازنکا استفاده می‌کند.