سندرم آلپورت (Alport syndrome, AS)

 کلاژن نوع IV، یک پروتئین مهم (برای عملکرد تصفیه خون از سموم و ...) در کلیه ها می باشد و تولید غیر طبیعی آن، منجر به ورود پروتئین ها و یا خون در ادرار می شود. کلاژن نوع IV، در گوش ها و چشم ها نیز وجود دارد بنابراین این سندرم می تواند موجب مشکلاتی در بینایی و شنوایی، علاوه بر مشکلات کلیوی شود.

نحوه توارث بیماری:

•    سندرم آلپورت وابسته به x (XLAS)

شایع ترین نوع توارث در سندرم آلپورت، وابسته به x غالب می باشد که  تقریبا 60 تا 80 درصد از کل موارد را شامل می شود و در اثر جهش در ژن COL4A5 ایجاد می شود. در این حالت، مردان مبتلا معمولاً علائم بالینی شدیدتری نسبت به زنان مبتلا دارند و تمام دختران پدر مبتلا، به سندروم آلپورت مبتلا خواهند شد.

* در این افراد مشاوره ژنتیک بسیار ضروری می باشد.

•    سندرم آلپورت اتوزومال غالب (ADAS)

نوع دیگر، توارث اتوزوم غالب می باشد که تقریبا 25 تا 35 درصد از کل موارد را شامل می شود و در اثر جهش در ژن های COL4A3 یا COL4A4 ایجاد می شود. در این نوع توارث، تنها یک والد مبتلا برای انتقال یک ژن جهش یافته و داشتن فرزند مبتلا، کافیست. این توارث بدون در نظر گرفتن جنسیت، مردان و زنان را با شدت و توارث یکسان تحت تأثیر قرار می دهد. بنابراین برای هر فرد مبتلا، احتمال50 درصد برای انتقال ژن جهش یافته در هر بارداری وجود دارد.

•    سندرم آلپورت اتوزومال مغلوب (ARAS)

در نهایت توارث اتوزوم مغلوب می باشد که تقریبا 15درصد از کل موارد را شامل می شود و در اثر جهش در ژن های COL4A3 یا COL4A4 ایجاد می شود. در این نوع توارث، والدین هیچ علامتی نشان نمی دهند و به صورت مغلوب می باشند. احتمال این که دو والدین ناقل بیماری، به طور همزمان ژن جهش یافته خود را منتقل کنند و در نتیجه فرزندی مبتلا داشته باشند، در هر بارداری 25 درصد است. این توارث بدون در نظر گرفتن جنسیت، مردان و زنان را با شدت و توارث یکسان تحت تأثیر قرار می دهد.
 
*  آزمایش ژنتیک مولکولی برای اعضای خانواده در معرض خطر، تشخیص پیش از تولد برای حاملگی در معرض خطر و نیز تشخیص پیش از لانه گزینی، در صورتی امکان پذیر است که نوع جهش بیماری زا در خانواده شناخته شده باشد.

سندرم آلپورت چه کسانی را تحت تاثیر قرار می دهد؟

این سندرم یک بیماری ارثی است، به این معنی که یک یا هر دو والدین می توانند آن را به فرزندشان منتقل کنند. با این حال، در حدود 15 درصد موارد، زمانی که هیچ یک از والدین ژن جهش یافته را نداشته باشند، می تواند این اختلال به صورت جهش جدید ایجاد شود.
بنابراین سندرم آلپورت می تواند هر فردی را تحت تاثیر قرار دهد.

علائم بالینی اصلی:

علائم سندرم آلپورت ممکن است در افراد مختلف، متفاوت باشد. علائم اصلی عبارتند از:

•    وجود خون در ادرار که با چشم دیده نمی شود(هماچوری میکروسکوپی)
•    وجود پروتئین در ادرار(پروتئینوری)
•    بیماری مزمن کلیه یا نارسایی کلیه
•    کم شنوایی
•    مشکلات چشم

(با شروع کاهش عملکرد کلیه، بیماری مزمن کلیه (CKD) ایجاد می شود و در نهایت با پیشرفت آن، بیشتر افراد دچار نارسایی کلیه خواهند شد.
علائم نارسایی کلیه عبارتند از:
•    تورم (ادم)، به خصوص در کل دست یا مچ پا
•    خستگی شدید
•    تهوع و استفراغ
•    گرفتگی عضلات
از دیگر علائم بالینی میتوان به کاهش تعداد پلاکت ها و کاهش عملکرد انعقاد پلاکت ها اشاره کرد .)

تشخیص بیماری:

•    آزمایش ادرار
•    آزمایش خون
•    بیوپسی کلیه
•    تست شنوایی
•    معاینه چشم پزشکی
•    آزمایش ژنتیک با استفاده از تکنیک‌ توالی‌یابی کل اگزوم یا (WES)
•    تشخیص پیش از تولد با نمونه برداری از پرزهای کوریونی (CVS) یا آمنیوسنتز
•    تشخیص پیش از لانه گزینی


* مشاوره ژنتیک برای افراد مبتلا و خانواده های آنها توصیه می شود.

درمان بیماری:

در حال حاضر هیچ درمان قطعی برای سندرم آلپورت وجود ندارد با این حال تا حدودی به صورت علامتی درمان می شود و برخی داروها به طور بالقوه می توانند پیشرفت بیماری کلیوی و شروع نارسایی کلیه را به تاخیر بیندازند. در نهایت، در بسیاری از بیماران، پیوند کلیه مورد نیاز است و یک کلیه با عملکرد طبیعی به شما می دهد .

درمان پزشکی:

•    مصرف مهارکننده‌های ACE، ARB یا مهارکننده‌های  SGLT-2 طبق تجویز پزشک مربوطه
•    اجتناب از داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs)، که ممکن است در صورت داشتن عملکرد غیر طبیعی کلیه یا سندرم آلپورت، سرعت نارسایی کلیه را افزایش دهد.
•    استفاده از سمعک در صورت نیاز

آیا سندروم آلپورت قابل پیشگیری است؟

سندروم آلپورت قابل پیشگیری نیست، اما آگاهی از سابقه خانوادگی، می تواند به شما در تشخیص زودهنگام آن کمک کند. همچنین می تواند از انتقال آن به فرزند شما جلوگیری کند. تشخیص زودهنگام سندرم آلپورت و شروع درمان با مهارکننده های ACE/ARBs و مهارکننده های SGLT-2 بهترین راه برای به تاخیر انداختن نارسایی کلیه است.

تغییر سبک زندگی:

اگر مبتلا به بیماری مزمن کلیه هستید، موارد زیر میتواند به بهبود علائم بیماری و کاهش خطر ابتلا به بیماری قلبی، دیابت و سایر شرایطی که ممکن است باعث ایجاد نارسایی کلیه شوند، کمک کنند، شامل:
1-    کاهش میزان نمک در رژیم غذایی
2-    کاهش مصرف پروتئین حیوانی یا در نظر گرفتن رژیم غذایی گیاهی
3-    پرهیز از غذاهای حاوی پتاسیم در صورت بالا بودن سطح پتاسیم خون
4-    محدود کردن مقدار پروتئین به طور کامل در رژیم غذایی در صورت بالا بودن سطح فسفر خون یا هورمون پاراتیروئید (PTH)
5-    ورزش های مفید برای قلب مانند پیاده روی سریع، دویدن، شنا، دوچرخه سواری و طناب زدن و حفظ وزن مناسب بدن
6-    اجتناب از استعمال دخانیات

ساغر ذاکری –واحد مولکولی آزمایشگاه پاتوبیولوژی و ژنتیک نوبل اصفهان

Reference

https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/24202-alport-syndrome#:~:text=Alport%20syndrome%20is%20a%20condition%20that%20damages%20the%20blood%20vessels,Alport%20syndrome%20affects%20your%20life