ناباروری مردان از علل تا درمان

 اختلالات، آسیب ها، مشکلات بهداشتی مزمن، انتخاب سبک زندگی و سایر عوامل ممکن است در ناباروری مردان نقش داشته باشند. ناتوانی در به دنیا آوردن کودک می تواند استرس زا و ناامید کننده باشد، اما درمان های متعددی برای ناباروری مردان وجود دارد (1).

علائم

مهم ترین نشانه ناباروری مردان ناتوانی در به دنیا آوردن فرزند است. ممکن است هیچ نشانه یا نشانه واضح دیگری وجود نداشته باشد. با این حال، در برخی موارد، یک مشکل اساسی مانند یک اختلال ارثی، عدم تعادل هورمونی، رگ های گشاد شده اطراف بیضه یا شرایطی که مانع از عبور اسپرم می شود، باعث علائم و نشانه هایی می شود. علائم و نشانه هایی که ممکن است متوجه آن ها شوید عبارتند از (1):
•    به عنوان مثال مشکلات مربوط به عملکرد جنسی، مشکل در انزال یا حجم کم ترشحات مایع، کاهش میل جنسی، یا مشکل در حفظ نعوظ (اختلال نعوظ)
•    درد، تورم یا توده در ناحیه بیضه
•    عفونت های ادراری مکرر
•    ناتوانی در ادرار کردن
•    رشد غیرطبیعی سینه ها (در اصطلاح: gynecomastia)
•    کاهش موهای صورت یا بدن یا دیگر نشانه های ناهنجاری کروموزومی یا هورمونی
•    تعداد اسپرم کم تر از حد طبیعی ( بیش از 15 میلیون اسپرم در هر میلی لیتر منی یا تعداد کل اسپرم کم تر از 39 میلیون در هر انزال

زمان مراجعه به پزشک

اگر پس از یک سال در صورت داشتن هر یک از موارد زیر نتوانستید بچه دار شوید به پزشک مراجعه کنید:
1.    درد، ناراحتی، توده یا تورم در ناحیه بیضه
2.    مشکلات انزال، تحریک جنسی کم، یا مشکلات دیگر در عملکرد جنسی
3.    تاریخچه مشکلات بیضه، پروستات یا مشکلات جنسی
4.    جراحی کشاله ران، بیضه، آلت تناسلی یا اسکروتوم
5.    همسر بالای 35 سال

علل

باروری مردان یک فرآیند پیچیده است. برای باردار شدن همسر، موارد زیر باید رخ دهد (1):
اسپرم باید سالم تولید شود. در ابتدا، این شامل رشد و تشکیل اندام های تولید مثل مردانه در طول بلوغ است. حداقل یکی از بیضه های باید به درستی کار کند و بدن فرد باید تستوسترون و سایر هورمون ها را برای تحریک و حفظ تولید اسپرم، تولید کند. اسپرم باید به داخل مایع منی ( semen ) حمل شود ( سمن یک ماده پیچیده است که توسط اندام های تولید مثلی مردانه ایجاد می شود. این مایع بیشتر از آب، پلاسما و مخاط (ماده روان کننده) ساخته می شود. همچنین حاوی 5 تا 25 کالری است و از مقادیر کمی از مواد مغذی ضروری از جمله: کلسیم سیترات تشکیل شده است (3). ). هنگامی که اسپرم در بیضه ها تولید می شود، لوله های ظریف آن ها را حمل می کنند تا زمانی که با مایع منی مخلوط شوند و از آلت خارج شوند. باید اسپرم کافی در منی وجود داشته باشد. اگر تعداد اسپرم در مایع منی کم باشد، احتمال اینکه یکی از اسپرم ها تخمک شریک زندگی را بارور کند، کاهش می یابد. اسپرم باید کاربردی و قادر به حرکت باشد. اگر حرکت یا عملکرد اسپرم غیرطبیعی باشد، ممکن است اسپرم نتواند به تخمک شریک زندگی برسد یا نفوذ کند.

علل پزشکی

مشکلات باروری مردان می تواند ناشی از تعدادی از مسائل بهداشتی و درمان های پزشکی باشد (1،5):

1.    واریکوسل

واریکوسل تورم رگ هایی است که بیضه را تخلیه می کنند و شایع ترین علت برگشت پذیر ناباروری مردان است. اگرچه دلیل دقیق اینکه واریکوسل باعث ناباروری می شود، مشخص نیست، اما ممکن است به جریان غیرطبیعی خون مربوط باشد. واریکوسل منجر به کاهش کمیت و کیفیت اسپرم می شود.

2.    عفونت

 برخی عفونت ها می توانند در تولید اسپرم یا سلامت اسپرم اختلال ایجاد کنند یا می توانند باعث ایجاد زخم شوند که مانع از عبور اسپرم می شود. این موارد شامل التهاب اپیدیم (اپیدیمیت) یا بیضه (اورچیتیس) و برخی عفونت های مقاربتی از جمله سوزاک یا HIV است. ( اپیدیمیت زمانی رخ می دهد که؛ لوله ای به نام اپیدیدیم در پشت بیضه ها متورم و دردناک می شود. این بیماری اغلب در اثر عفونت ایجاد می شود و معمولا با آنتی بیوتیک درمان می شود، اگر بیضه ها نیز تحت تاثیر قرار گیرند، ممکن است اپیدیمو - اورچیتیس نامیده شوند (2). ) اگرچه برخی عفونت ها می توانند منجر به آسیب دائمی بیضه شوند، اما اغلب اوقات می توان اسپرم را بازیابی کرد.

3.    مسائل مربوط به جا به جایی

انزال مجدد ( رتروگراد ) زمانی رخ می دهد که منی به جای بیرون آمدن وارد مثانه می شود. شرایط مختلف سلامتی می تواند باعث انزال رتروگراد شود، از جمله دیابت، آسیب های نخاعی، داروها، و جراحی مثانه، پروستات یا اوره.

4.    آنتی بادی هایی که به اسپرم حمله می کنند

آنتی بادی های ضداسپرم سلول های سیستم ایمنی هستند که به اشتباه اسپرم را به عنوان مهاجم مضر شناسایی می کنند و تلاش می کنند آن ها را از بین ببرند.

5.    تومورها

سرطان ها و تومورهای غیر بدخیم می توانند مستقیما از طریق غددی که هورمون های مربوط به تولید مثل مانند غده هیپوفیز را آزاد می کنند یا از طریق علل ناشناخته بر اندام های تولید مثل مردان تاثیر بگذارند. در برخی موارد جراحی، پرتودرمانی یا شیمی درمانی برای درمان تومورها می تواند بر باروری مردان تاثیر بگذارد.

6.    بیضه های بانقص

در برخی از مردها، در طول رشد جنین، یک یا هر دو بیضه نمی توانند از شکم به درون کیسه ای که به طور معمول حاوی بیضه ها است، سرازیر شوند. احتمال کاهش باروری در مردانی که این وضعیت را داشته اند، بیشتر است.

7.    عدم تعادل هورمونی

ناباروری می تواند ناشی از اختلالات خود بیضه ها یا اختلالی باشد که سایر سیستم های هورمونی از جمله هیپوتالاموس، هیپوفیز، تیروئید و غدد فوق کلیوی را تحت تاثیر قرار می دهد. تستوسترون پایین (هیپوگنادیسم) و سایر مشکلات هورمونی چند علت زمینه ای احتمالی دارند.

8.    نقص لوله هایی که اسپرم را منتقل می کنند

بسیاری از لوله های مختلف اسپرم را حمل می کنند. آن ها می توانند به دلایل مختلفی از جمله آسیب برگشت ناپذیر ناشی از جراحی، عفونت های قبلی، تروما یا رشد غیرطبیعی، مانند فیبروز کیستیک ( فیبروز کیستیک بیماری است که باعث ایجاد مخاط ضخیم و چسبنده در ریه ها، دستگاه گوارش و دیگر نواحی بدن می شود. این بیماری یکی از شایع ترین بیماری های مزمن ریوی در کودکان و نوجوانان است. این یک اختلال تهدیدکننده زندگی است (7). )  یا شرایط ارثی مشابه مسدود شوند. انسداد می تواند در هر سطحی رخ دهد، از جمله در داخل بیضه، در لوله هایی که بیضه را تخلیه می کنند، در اپیدیدیم، در واز دفرنس، در نزدیکی مجاری ادراری یا در مجرای ادراری.

9.    نقص های کروموزم

اختلالات ارثی مانند سندرم کلین فلتر که در آن یک مرد با دو کروموزوم X و یک کروموزوم Y (به جای یک X و یک Y) متولد می شود، باعث رشد غیرطبیعی اندام های تولیدمثلی مرد می شود. سایر سندرم های ژنتیکی مرتبط با ناباروری شامل فیبروز کیستیک و سندرم کالمن ( اختلال در حس بویایی را با اختلال هورمونی ترکیب می کند که بلوغ را به تاخیر می اندازد یا از آن جلوگیری می کند. اختلال هورمونی به دلیل توسعه نیافتگی نورون ها یا اعصاب خاصی در مغز است که به هیپوتالاموس سیگنال می دهند. ) است.

10.    مشکلات مربوط به آمیزش جنسی

این موارد می تواند شامل مشکل در نگهداری یا حفظ یک نعوظ کافی (اختلال در عملکرد آلت تناسلی)، انزال زودرس، آمیزش دردناک، ناهنجاری های آناتومیکی مانند داشتن یک دهانه اورترال در زیر آلت تناسلی یا مشکلات روانی یا ارتباطی که در رابطه جنسی اختلال ایجاد می کند، باشد.

11.    بیماری سلیاک

بیماری سلیاک یک اختلال گوارشی ناشی از حساسیت به پروتئین موجود در گندم به نام گلوتن است. این وضعیت ممکن است به ناباروری مردان کمک کند. باروری ممکن است پس از اتخاذ رژیم غذایی عاری از گلوتن بهبود یابد.

12.    داروهای خاص

درمان جایگزینی تستوسترون، مصرف طولانی مدت استروئید آنابولیک، داروهای سرطان (شیمی درمانی)، برخی داروهای زخم، برخی داروهای آرتروز و برخی داروهای دیگر می توانند تولید اسپرم را مختل کرده و باروری مردان را کاهش دهند (4).

13.    جراحی های قبلی

جراحی های خاص ممکن است از داشتن اسپرم در انزال شما جلوگیری کنند، از جمله وازکتومی ( یک روش جراحی برای بریدن یا آب بندی لوله هایی است که اسپرم مرد را حمل می کنند تا برای همیشه از بارداری جلوگیری شود (9). )، جراحی های بیضه، جراحی های پروستات، و جراحی های بزرگ شکمی که برای سرطان های بیضه و رکتوم ( رکتوم؛ چند اینچ آخر روده بزرگ که به مقعد نزدیک تر است.  ) انجام می شوند.

14.    دلایل زیست محیطی

قرار گرفتن بیش از حد در معرض عناصر محیطی خاص مانند: سموم و مواد شیمیایی می تواند تولید اسپرم یا عملکرد اسپرم را کاهش دهد.

علل خاص عبارتند از(1):

1.    مواد شیمیایی صنعتی

قرار گرفتن طولانی مدت در معرض برخی مواد شیمیایی، آفت کش ها، علف کش ها، حلال های آلی و مواد نقاشی ممکن است به کاهش تعداد اسپرم کمک کند.
2.    قرار گرفتن در معرض فلزات سنگین
قرار گرفتن در معرض سرب یا دیگر فلزات سنگین نیز ممکن است باعث ناباروری شود.
3.    تابش اشعه ایکس
قرار گرفتن در معرض تابش می تواند تولید اسپرم را کاهش دهد، اگرچه اغلب در نهایت به حالت عادی باز خواهد گشت. با دوزهای بالای تابش، تولید اسپرم می تواند برای همیشه کاهش یابد.
4.    گرم شدن بیش از حد
دمای بالا ممکن است تولید و عملکرد اسپرم را مختل کند. اگرچه مطالعات محدود و بی نتیجه هستند، استفاده مکرر از سونا یا وان های داغ ممکن است به طور موقت تعداد اسپرم شما را مختل کند. نشستن برای مدت طولانی، پوشیدن لباس تنگ یا کار کردن با کامپیوتر لپ تاپ برای مدت طولانی نیز ممکن است دمای اسکروتوم شما را افزایش دهد و ممکن است تولید اسپرم را کمی کاهش دهد. ( اسکروتوم: کیسه پوستی که بیضه ها را نگه می دارد و به محافظت از آن ها کمک می کند (10). )
سلامت، سبک زندگی و علل دیگر
برخی دیگر از علل ناباروری مردان عبارتند از (1):
•    مصرف دارو: استروئیدهای آنابولیک که برای تحریک قدرت و رشد ماهیچه ها مصرف می شوند، می توانند باعث کوچک شدن بیضه ها و کاهش تولید اسپرم شوند (4).
•    استفاده از کوکائین یا ماری جوانا ممکن است به طور موقت تعداد و کیفیت اسپرم شما را نیز کاهش دهد.
•    مصرف نوشیدنی های الکل دار: نوشیدنی های الکل دار می توانند سطح تستوسترون را کاهش دهند، باعث اختلال نعوظ شود و تولید اسپرم را کاهش دهد. بیماری کبد ناشی از نوشیدن این نوشیدنی ها نیز ممکن است منجر به مشکلات باروری شود.
•    سیگار کشیدن: مردانی که سیگار می کشند ممکن است تعداد اسپرم کمتری نسبت به مردانی که سیگار نمی کشند داشته باشند. در معرض دود سیگار قرار گرفتن به عنوان همراه فرد سیگاری هم ممکن است بر باروری مردان تاثیر بگذارد.
•    وزن: چاقی می تواند به چندین روش باروری را مختل کند، از جمله تاثیر مستقیم بر خود اسپرم و همچنین ایجاد تغییرات هورمونی که باروری مردان را کاهش می دهد.

عوامل خطر

عوامل خطر مرتبط با ناباروری مردان عبارتند از (12،1):
o    سیگار کشیدن یا مصرف تنباکو
o    استفاده از نوشیدنی های حاوی الکل
o    استفاده از برخی داروها
o    اضافه وزن
o    داشتن عفونت های خاص در گذشته یا حال
o    قرار گرفتن در معرض سموم
o    داشتن شرایط پزشکی خاص از جمله تومورها و بیماری های مزمن مانند بیماری سلول داسی شکل Sickle cell anemia ) این نوع کم خونی یک بیماری ژنتیکی و یک اختلال خونی است. هموگلوبین طبیعی صاف و گرد است و به سلول اجازه عبور آسان از مویرگ‌های خونی را می‌دهد که در این بیماری سلول‌های هموگلوبین سفت و به شکل داس می‌باشند )
o    قرار گرفتن اندام تناسلی در معرض دمای بالا
o    متولد شدن با اختلال باروری یا داشتن خویشاوند خونی با اختلال باروری
o    تجربه آسیب به بیضه ها یا پیچ خوردگی (پیچ خوردگی) بیضه ها
o    داشتن وازکتومی قبلی یا جراحی بزرگ شکمی یا لگنی
o    مصرف برخی داروها یا انجام درمان های پزشکی مانند جراحی یا پرتودرمانی که برای درمان سرطان استفاده می شود
o    التهاب قبلی پروستات
o    بلوغ زودرس یا دیررس
o    ترمیم فتق

تشخیص

بسیاری از زوج های نابارور بیش از یک علت ناباروری دارند، بنابراین به احتمال زیاد هر دو باید به پزشک مراجعه کنند. ممکن است چند آزمایش برای تعیین علت ناباروری لازم باشد. تشخیص مشکلات ناباروری مردان معمولا شامل موارد زیر است (1):

•    معاینه فیزیکی عمومی و سابقه پزشکی

این شامل بررسی دستگاه تناسلی و پرسیدن سوالاتی در مورد هر گونه بیماری ارثی، مشکلات بهداشتی مزمن، بیماری ها، آسیب ها یا جراحی هایی است که می تواند بر باروری تاثیر بگذارد.

•    نمونه مایع منی Semen analysis (SA)

نمونه های مایع منی یا همان سمن را می توان در ظرف استریل درب دار مخصوص به چند روش مختلف به دست آورد. در چنین مواردی، سمن می تواند با استفاده از کاندوم مخصوص در طول آمیزش جمع آوری شود. سپس سمن به آزمایشگاه فرستاده می شود تا تعداد اسپرم های موجود را اندازه گیری کند و به دنبال هرگونه ناهنجاری در شکل ( مورفولوژی ) و حرکت اسپرم بگردد (6).
این آزمایشگاه همچنین مایع منی را برای علائم مشکلاتی مانند عفونت بررسی خواهد کرد. اغلب تعداد اسپرم از یک نمونه به نمونه بعدی نوسان قابل توجهی دارد. در اغلب موارد، چندین آزمایش آنالیز مایع منی در یک دوره زمانی انجام می شود تا از نتایج دقیق اطمینان حاصل شود. اگر آنالیز اسپرم طبیعی باشد، پزشک احتمالا آزمایش کامل همسر را قبل از انجام هر آزمایش ناباروری مردانه دیگری توصیه خواهد کرد. ( این آزمایشات تخصصی در بخش آندرولوژی آزمایشگاه نوبل با عنوان SA صورت می گیرد).

•    سنجش ساختار کروماتین Sperm chromatin structure assay (SCSA)

سنجش ساختار کروماتین اسپرم یک ابزار تشخیصی جدید است که می تواند سلامت اسپرم را تشخیص دهد. نمونه هایی از اسپرم با درصد بالایی از DNA قطعه قطعه شده با کاهش تقریبا چهار برابری در بارداری های دوره ای همراه هستند. SCSA ممکن است برای بیماران خاص، بسته به سابقه تولید مثل آن ها توصیه شود. این سنجش معیاری از توانایی اسپرم ها برای بارور کردن تخمک نیست. SCSA قادر به تشخیص اسپرم طبیعی از اسپرم های دارای DNA تکه تکه شده است. این آزمایش از رنگ آمیزی خاص و ابزار دقیق پیچیده (دستگاه های تخصصی فلو سیتومتر) و یک پرتو لیزر برای اندازه گیری درصد اسپرم با کروماتین دست نخورده در مقابل کروماتین تکه تکه شده استفاده می کند ( کروماتین به مخلوطی از DNA و پروتئین ها اشاره دارد که کروموزوم های موجود در سلول های انسان و دیگر موجودات زنده را تشکیل می دهند. )(11). ( این آزمایشات تخصصی در بخش آندرولوژی آزمایشگاه نوبل با عنوان SCSA صورت می گیرد).

•    تست فروکتوز

فروکتوز در دستگاه تولید مثل مردانه توسط وزیکول های اصلی تولید می شود و در طول انزال در مایع منی آزاد می شود. فروکتوز منبع انرژی برای تحرک اسپرم است. آزمایش فروکتوز برای بررسی ناباروری مردان استفاده می شود به خصوص در بیماران مبتلا به آزوسپرمی (نبود اسپرم) و هیپوسپرمی (حجم پایین اسپرم) و همچنین برای ارزیابی عملکرد وزیکول های کلیوی مورد استفاده قرار می گیرد. ( این آزمایشات تخصصی در بخش آندرولوژی آزمایشگاه نوبل با عنوان تست فروکتوز صورت می گیرد)(8،6).
پزشک شما ممکن است آزمایش های بیشتری را برای کمک به شناسایی علت ناباروری شما توصیه کند. این آزمایش ها می توانند شامل موارد زیر باشند:

تست پس از انزال ادرار (  Post-ejaculation urinalysis)

رسوب اسپرم در ادرار می تواند نشان دهد که اسپرم شما در هنگام انزال به سمت مثانه حرکت می کند. ادرار پس از انزال یا PEU آزمایشی است که در واقع برای بررسی حضور اسپرم در ادرار انجام می شود که ناشی از شرایطی به نام انزال برگشتی یا رتروگراد است. در انزال برگشتی، مایع منی به جای اینکه در لحظه انزال از مجرای ادراری خارج شود، به مثانه باز می گردد. ( این آزمایشات تخصصی در بخش آندرولوژی آزمایشگاه نوبل با عنوان Post-ejaculation urinalysis صورت می گیرد).

سونوگرافی از راه دور (اسکروتال)

این تست از امواج صوتی با فرکانس بالا برای تولید تصاویر داخل بدن شما استفاده می کند. سونوگرافی اسکروتال می تواند به پزشک شما کمک کند تا ببیند آیا واریکوسل یا مشکلات دیگری در بیضه ها و ساختارهای حمایتی وجود دارد یا خیر.

سونوگرافی ترانس رکتال

به دکترتان اجازه می دهد پروستات شما را بررسی کند و به دنبال انسداد لوله های حامل مایع منی بگردد. در مواقعی استفاده می شود که فرد دچار مشکلاتی در ناحیه پروستات باشد و به طور مکرر نیاز به تخلیه مثانه داشته باشد.

آزمایش هورمون

هورمون های تولید شده توسط غده هیپوفیز، هیپوتالاموس و بیضه ها نقش کلیدی در رشد جنسی و تولید اسپرم دارند. ناهنجاری در سایر سیستم های هورمونی یا اندامی نیز ممکن است در ناباروری نقش داشته باشد. آزمایش خون میزان تستوسترون و سایر هورمون ها را اندازه گیری می کند.

آزمایش های ژنتیکی

هنگامی که غلظت اسپرم بسیار پایین است، ممکن است یک علت ژنتیکی وجود داشته باشد. آزمایش خون می تواند نشان دهد که آیا تغییرات ظریفی به صورت یک ناهنجاری ژنتیکی در کروموزوم Y وجود دارد یا خیر. آزمایش ژنتیکی ممکن است برای تشخیص سندرم های مادرزادی یا ارثی مختلف انجام شود.

آزمایش های تخصصی عملکرد اسپرم

برای بررسی اینکه اسپرم پس از انزال تا چه حد زنده می ماند، تا چه حد می تواند به تخمک نفوذ کند و آیا مشکلی در اتصال به تخمک وجود دارد یا خیر، می توان از چند تست استفاده کرد. این تست ها اغلب مورد استفاده قرار نمی گیرند و معمولا توصیه ها برای درمان را به طور قابل توجهی تغییر نمی دهند.

بیوپسی بیضه

این آزمایش شامل برداشتن نمونه از بیضه با سوزن است. اگر نتایج بیوپسی بیضه نشان دهد که تولید اسپرم طبیعی است، مشکل شما احتمالا ناشی از انسداد یا مشکل دیگری در انتقال اسپرم است.

سبک زندگی و درمان های خانگی

انواع غذاهای سالم بخورید، وزن سالمی داشته باشید، خواب کافی داشته باشید و به طور منظم ورزش کنید. از چیزهایی که به سلامت کلی شما آسیب می رسانند دوری کنید. مصرف الکل را متوقف کنید یا کاهش دهید، سیگار را ترک کنید و از داروهای غیرقانونی استفاده نکنید.

درمان

اغلب، علت دقیق ناباروری را نمی توان یافت. حتی اگر علت دقیق آن روشن نباشد، ممکن است پزشک شما بتواند درمان ها یا روش هایی را که منجر به بارداری می شوند، توصیه کند. در موارد ناباروری توصیه می شود که همسر نیز بررسی شود. ممکن است درمان های خاصی برای شریک زندگی شما توصیه شود. ممکن است یاد بگیرید که انجام تکنیک های کمک باروری در موقعیت شما مناسب است.
درمان های ناباروری مردان عبارتند از (1،12):

جراحی

به عنوان مثال، واریکوسل اغلب می تواند با جراحی اصلاح شود یا یک وازکتومی انسدادی ترمیم شود. وازکتومی های قبلی می توانند معکوس شوند. در مواردی که هیچ اسپرمی در انزال وجود ندارد، اغلب می توان با استفاده از تکنیک های بازیابی اسپرم، اسپرم را مستقیما از بیضه ها یا اپیدیم بازیابی کرد (9).

درمان عفونت ها

درمان آنتی بیوتیک ممکن است عفونت دستگاه تولید مثل را درمان کند، اما همیشه باروری را احیا نمی کند.

درمان مشکلات آمیزشی

درمان یا مشاوره می تواند به بهبود باروری در شرایطی مانند اختلال نعوظ یا انزال زودرس کمک کند.

درمان های هورمونی و داروها

پزشک شما ممکن است در مواردی که ناباروری ناشی از سطوح بالا یا پایین برخی هورمون ها یا مشکلاتی در نحوه استفاده بدن از هورمون ها است، جایگزینی هورمون یا داروها را توصیه کند.

فن آوری تولیدمثل کمکی (ART)

درمان های ART شامل گرفتن اسپرم از طریق انزال طبیعی یا استخراج توسط جراحی، بسته به مورد و خواسته خاص شما است. سپس اسپرم وارد دستگاه تناسلی زنان می شود یا برای انجام لقاح آزمایشگاهی (IVF) یا تزریق اسپرم داخل سیتوپلاسمی (ICSI)  مورد استفاده قرار می گیرد.

ثریا ساوج_واحد تحقیق و توسعه آزمایشگاه پاتوبیولوژی نوبل

 

1. https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/male-infertility/symptoms-causes/syc-20374773
2. https://www.nhs.uk/conditions/epididymitis/#:~:text=Epididymitis%20is%20where%20a%20tube,may%20be%20called%20epididymo%2Dorchitis.
3. https://www.webmd.com/sex-relationships/how-many-nutrients-are-in-semen#:~:text=Semen%20is%20a%20complex%20substance,Citrate
4. Strauss JF, et al., eds. Male infertility. In: Yen and Jaffe's Reproductive Endocrinology. 8th ed. Elsevier; 2019. https://www.clinicalkey.com. Accessed Nov. 9, 2020.
5. https://www.chop.edu/conditions-diseases/kallmann-syndrome#:~:text=is%20Kallmann%20syndrome%3F-,What%20is%20Kallmann%20syndrome%3F,brain%20that%20signal%20the%20hypothalamus.
6. https://www.mayocliniclabs.com/test-catalog/Overview/92187#:~:text=Fructose%20is%20produced%20in%20the,energy%20source%20for%20sperm%20motility.
7. https://www.pennmedicine.org/for-patients-and-visitors/patient-information/conditions-treated-a-to-z/cystic-fibrosis#:~:text=Cystic%20fibrosis%20is%20a%20disease,is%20a%20life%2Dthreatening%20disorder.
8. https://athenslab.gr/en/andrology-tests-spermascan/fructose-semen-504#:~:text=Fructose%2C%20Semen%20testing%20is%20used,to%20evaluate%20seminal%20vesicles%20function.
9. https://www.nhs.uk/conditions/contraception/vasectomy-male-sterilisation/#:~:text=A%20vasectomy%20(male%20sterilisation)%20is,sperm%20to%20permanently%20prevent%20pregnancy.
10. https://www.hopkinsmedicine.org/health/wellness-and-prevention/overview-of-the-male-anatomy#:~:text=Scrotum.,located%20outside%20of%20the%20body.
11. https://www.ohsu.edu/womens-health/sperm-chromatin-structure-assay-scsa#:~:text=The%20sperm%20chromatin%20structure%20assay,fold%20reduction%20in%20term%20pregnancies.
12. https://www.hopkinsmedicine.org/health/conditions-and-diseases/male-infertility