Fecal occult blood test , FOB

آزمایش بررسی خون مخفی در مدفوع (Fecal occult blood test , FOB):
آزمایش خون مخفی  در مدفوع (FOB) یک تست آزمایشگاهی که به منظور بررسی و آنالیز  نمونه‌های مدفوع از نظر وجود خون مخفی (پنهان) استفاده می‌شود.خون مخفی در مدفوع ممکن است نشان دهنده سرطان روده بزرگ و یا وجود پولیپ در روده بزرگ یا راست روده باشد – البته همه سرطان ها یا پولیپ ها خون‌ریزی ندارند.به طور معمول، خون در مقادیر کم وارد مدفوع شده، و فقط از طریق مواد شیمیایی مورد استفاده در آزمایش FOB قابل تشخیص است.اگر خون پنهان داخل مدفوع از طریق این آزمایش تشخیص داده شود، ممکن است آزمایش‌های تکمیلی برای تعیین منبع خون ریزی مورد نیاز باشد. FOB فقط می‌تواند وجود یا عدم وجود خون را تشخیص داده و نمی‌تواند تعیین کند که چه چیزی باعث خون‌ریزی شده است.در صورت داشتن علائم سرطان روده بزرگ، آزمایش خون مخفی مدفوع توصیه نمی شود. اگر فرد متوجه خون درون مدفوع شد، یا اگر دچار درد شکم یا تغییر در عادات روده خود شد، باید حتما به پزشک مراجعه کند.
آزمایش بررسی خون مخفی در مدفوع به چه منظور انجام می شود؟
آزمایش خون پنهان در مدفوع یکی از راه‌های انتخابی جهت غربالگری سرطان کلون (روده بزرگ) در افرادی است که در معرض خطر ابتلای متوسط به این بیماری هستند و یا اینکه هیچ علائمی ندارند.  آزمایش FOB در این افراد معمولا به صورت سالانه تکرار می‌شود.
شیوع سرطان کولورکتال:
سرطان کولورکتال  (CRC)یکی از شایع‌ترین سرطان‌های تشخیصی، در ایالات متحده و دومین علت مرگ و میر ناشی از سرطان است. CRC معمولاً از پولیپ‌های آدنوماتوز شروع می‌شود. در مراحل پیشرفته بیماری علائم شروع می‌شود.
چه افرادی برای سرطان کولورکتال در معرض خطر بیشتری قرار می گیرند :
خطر بالای ابتلا به سرطان کولورکتال در افراد مسن، نژاد آفریقایی یا آمریکایی، اختلالات روده‌ای التهابی، سابقه خانوادگی، سرطان روده بزرگ، چاقی، دیابت، رژیم غذایی نامناسب وجود دارد. برای این افراد کولونوسکوپی و سیگموئیدوسکوپی ارزش بالایی دارد.
شرایط نمونه‌گیری جهت انجام آزمایش بررسی خون مخفی در مدفوع چیست؟
آزمایش FOB بهتر است در 3 نوبت انجام شود، به این دلیل که خون‌ریزی حاصل از سرطان‌ها و پولیپ ها متناوب است و ممکن است تنها در یکی از نمونه ها خون مشاهده شود.
برای انجام آزمایش FOB باید نکات زیر رعایت شود:
48 تا ۷۲ ساعت پیش از زمان آزمایش در طی دوره جمع آوری نمونه مدفوع از خوردن گوشت قرمز، شلغم، کلم و تربچه خودداری نمایید.
حداقل 48 ساعت پیش از انجام آزمایش از مصرف دارو‌های سالیسیلات مانند آسپرین، سایر دارو‌های ضد‌التهاب غیر استروئیدی مانند ایبوپروفن، ایندومتاسین، دیکلوفناک سدیم، دارو‌های استروئیدی، کلشی سین، ویتامین C، آنتی اسید ها، ترکیبات آهن دار، ترکیبات ید‌دار، دیورتیک‌های تیازیدی و رزرپین اجتناب کنید. در غیر این صورت، به آزمایشگاه اطلاع دهید.
در صورت خون‌ریزی از لثه در حین تمیز کردن دهان و دندان در طی ۴۸ ساعت پیش از انجام آزمایش از مسواک زدن و کشدن نخ دندان خودداری کنید.
خانم‌هایی که عادت ماهیانه هستند، تا ۳ روز پس از پایان دوره، از انجام این آزمایش خودداری نمایند.
چنانچه به بواسیر یا شقاق مبتلا هستید و خون ریزی واضحی از این ضایعات مشاهده می‌گردد، پیش از انجام آزمایش به آزمایشگاه اطلاع دهید.
چنانچه امکان جمع آوری مستقیم مدفوع در ظرف نمونه گیری مقدور نباشد، نکات زیر رعایت گردد:
پیش از اجابت مزاج، کف توالت باید کاملا شسته و عاری از مواد شوینده و پاک کننده باشد. پس از اجابت مزاج با استفاده از اپلیکاتور، مقدار کمی از سطح رویی مدفوع را بدون اینکه با ادرار یا آب مخلوط گردد، در ظرف مخصوص قرار داده و درب آن را محکم ببندید.
نمونه را سریعا به آزمایشگاه تحویل دهید ، در غیر این صورت تا حداکثر ۲ الی ۳ ساعت در دمای معمول یخچال (۸-۲ درجه سانتی گراد) نگهداری نموده و از قرار دادن در مجاورت گرما و نور خورشید خودداری کنید.
تاخیر در انجام آزمایش می‌تواند تاثیر منفی بر نتایج آزمایش داشته باشد.
نمونه نباید به هیچ عنوان با سایر مواد آلوده شود.
به طور کلی دو نوع از آزمایش برای بررسی خون مخفی در مدفوع وجود دارد:
تست شیمیایی یا آزمایش خون پنهان در مدفوع گایاک (gFOBT) : برای آزمایش شیمیایی، از محلولی حاوی ماده شیمیایی گایاک و یک ماده شیمیایی اکسید کننده استفاده می‌شود. اگر خون در نمونه مدفوع وجود داشته باشد، مخلوط شدن محلول با خون باعث می شود که گایاک به وضوح آبی رنگ شود. رنگ آبی در اثر برهمکنش قسمت هِم مولکول هموگلوبین، مولکول حامل اکسیژن در گلبول‌های قرمز و گایاک ایجاد می‌شود.
تست ایمونولوژیکی : برای تست ایمونولوژیک، نمونه‌ای از مدفوع با محلولی که حاوی آنتی‌بادی گلوبولین، بخشی از مولکول هموگلوبین، است مخلوط می‌شود. آنتی بادی با تکه‌ای فلز ترکیب می‌شود. زمانیکه کمپلکس آنتی بادی/ فلز به گلوبولین متصل می‌شود، کمپلکس آنتی بادی، فلز، گلوبولین به صورت خطی برای روی نوار تست پدیدار می‌شود.
Fecal Immunochemical Test(FIT):
FIT حضور خون مخفی در نمونه مدفوع را تایید می‌کند.
برای افرادی که خطر ابتلا متوسط سرطان کولورکتال دارند FIT   روش اصلی غرباگری است.
علائمی که منجر به درخواست تست FIT  می شود :
اگر فردی با علائم مانند خستگی، سطح پایین هموگلوبین و هماتوکریت و مدفوع تیره به مرکز درمانی مراجعه کند، پزشک معالج برای تشخیص آنمی و خون‌ریزی در دستگاه گوارش FIT درخواست می‌کند FIT.برای تشخیص خونریزی در قسمت‌های تحتانی دستگاه گوارش ارزش زیادی دارد .
o    برای غربالگری سرطان کولورکتال در افراد با خطر ابتلا متوسط در سن 50 تا75 سالگی، FIT درخواست می‌شود.
o    پزشک معالج برای تشخیص آنمی ناشناخته ناشی از خونریزی در دستگاه گوارش، FIT درخواست می‌کند.
تست‌های آزمایشگاهی مکمل FIT کدامند؟
 FOBT :این تست همانندFIT حضور خون مخفی در مدفوع را تایید می‌کند.
 اختصاصیت و حساسیت این تست از FIT کمتر است و با انجام آن نمی‌توان اغلب سرطان‌های دستگاه گوارش را غربالگری کرد. در این روش نیاز به محدودیت غذایی و دارویی قبل از انجام آزمایش است. FOBT اغلب چند نوبت نمونه نیاز دارد ولی در  FIT با یک نوبت جمع آوری نمونه، تشخیص انجام می‌پذیرد.
HemoQuant, Feces  :این تست کمی، برای تشخیص خونریزی‌های دستگاه گوارش در افراد مبتلا به آنمی فقر آهن بسیار مناسب است. با استفاده از تست FIT تشخیص خونریزی در قسمت‌های فوقانی دستگاه گوارش امکان پذیر نیست. HemoQuant خونریزی در هر منطقه‌ای از دستگاه گوارش را تشخیص می‌دهد. این تست با استفاده از یک روش فلورومتری  حساس، هر نوع هموگلوبین یا پرفورین حاصل از هم را در نمونه مدفوع به صورت کمی اندازه‌گیری می‌کند.
DNA-FIT: این آزمایش خون مخفی به همراه برخی تغییرات ژنتیکی در سلول‌های سرطانی که به مدفوع رسیده است را تشخیص می‌دهد. این آزمون دارای معایبی نسبت به آزمایش‌های توصیه شده مانند کولونوسکوپی و FIT سالانه است.
CBC :یک آزمایش کلی برای شمارش تعداد سلول‌های خونی در شرایط خونریزی است.
بهترین روش‌های انجام تست کدامند؟
روش‌های ایمونوتوربیدومتری:
آنالایزرهای مختلفی بر اساس واکنش آنتی بادی و آنتی ژن طراحی شده‌اند. در این سیستم‌ها، با واکنش هموگلوبین و آنتی‌بادی پلی‌کلونال یک آگلوتینه تشکیل می‌شود با استفاده از یک سیستم نوری(توربیدومتری) مقدار کمّی هموگلوبین در نمونه مدفوع اندازه گیری می‌شود.
الف) الایزا:
الایزا به روش‌های مختلفی انجام می شود. در این روش آنتی ژن متصل  به سطح جامد با آنتی بادی  همراه با آنزیم  وارد واکنش می‌شود. تشخیص، با ارزیابی فعالیت این آنزیم به کمک سوبسترا صورت می‌گیرد.
ب) روش ایمونوکروماتوگرافی (Rapid Test):
 در اصل همان روش الایزا ساندویچی است با این تفاوت که واکنش ایمنی بر روی کاغذ کروماتوگرافی انجام می‌شود.
 برای این سیستم دو نوع آنتی بادی بکار می‌رود. یکی از آنتی بادی‌ها بر روی کاغذ کروماتوگرافی با آنتی ژن هدف حرکت می‌کند و دیگری همراه با ذرات کلوئیدی طلایی رنگ به جایگاه نمونه متصل شده است.
 نمونه مایع بر روی جایگاه مخصوص قرار می‌گیرد. آنتی ژن موجود در نمونه با آنتی بادی‌های جایگاه نمونه،  یک کمپلکس ایمنی تشکیل می‌دهد. ایمونوکمپلکس حاصل با آنتی بادی‌های روی کاغذ کروماتوگرافی واکنش ایمنی می‌دهد که نتیجه آن رنگ قرمز ارغوانی است.
با حرکت نمونه مایع بر روی کاغذ یک خط ارغوانی رنگ تشکیل می‌شود. این خط نشان دهنده مقدار آنتی ژن موجود در نمونه است.
در شرایط زیر آزمایش خون مخفی در مدفوع مثبت می‌شود:
o    سرطان کولورکتال  (CRC)
o    پولیپ
o    هموروئید
o     دیوترتیکولوز
o     کولیت
در افراد مبتلا به هموگلوبینوپاتی(مانند بیماری سلول داسی شکل) نتیجه آزمایش خون مخفی در مدفوع به صورت کاذب مثبت می‌شود.
بیماران سرطانی داروهایی مصرف می کنند که منجر به مثبت شدن(کاذب) تست می شود .
یک نتیجه مثبت نیاز به پیگیری دارد که معمولاً شامل تصویر برداری مستقیم از روده بزرگ و راست روده است.
معمولا کولونوسکوپی توصیه می شود زیرا با بررسی کولون باعث حذف هر گونه پولیپ پیش سرطانی و مناطق سرطانی می‌شود.

https://www.mayoclinic.org/tests-procedures/fecal-occult-blood-test/about/pac-20394112
ساغر ذاکری -واحد تحقیق و توسعه آزمایشگاه پاتوبیولوژی نوبل