سرطان پروستات

سرطان پروستات :
پروستات یک غده کوچک گردویی شکل در ابتدای مجرای ادراری در ناحیه  لگن خاصره  مردان  قرار دارد .سرطان پروستات یکی از شایع ترین انواع سرطان است. بسیاری از سرطان های پروستات به آرامی رشد می کنند و محدود به غده پروستات هستند ، جایی که ممکن است صدمات جدی ایجاد نکنند. انواع دیگر تهاجمی هستند و می توانند به سرعت گسترش یابند.سرطان پروستات اگر زود تشخیص داده شود یعنی  زمانی که هنوز در غده پروستات قرار دارد بهترین شانس را برای درمان موفق دارد .
شیوع سرطان پروستات:
 شیوع این عارضه از هر 8 مرد یک نفر در طول زندگی خود به سرطان پروستات مبتلا می شود.احتمال بروز سرطان پروستات در مردان مسن و در مردان سیاه پوست غیر اسپانیایی بیشتر است. حدود 6 مورد از هر 10 مورد در مردان 65 سال یا بالاتر تشخیص داده می شود و در مردان زیر 40 سال نادر است. میانگین سنی مردان در هنگام تشخیص حدود 66 سال است.
مرگ و میر ناشی از سرطان پروستات:
سرطان پروستات پس از سرطان ریه دومین عامل مرگ ناشی از سرطان در مردان آمریکایی است. از هر 41 مرد 1 نفر بر اثر سرطان پروستات جان خود را از دست خواهند داد.سرطان پروستات می تواند یک بیماری جدی باشد، اما اکثر مردانی که سرطان پروستات تشخیص داده می شود به دلیل آن نمی میرند. در واقع، بیش از 3.1 میلیون مرد در ایالات متحده که در مقطعی به سرطان پروستات مبتلا شده اند، هنوز زنده هستند.
https://www.cancer.org/cancer/prostate-cancer/about/key-statistics.html
علائم بالینی:
سرطان پروستات ممکن است در مراحل اولیه هیچ علامت و نشانه ای نداشته باشد.سرطان پروستات که پیشرفته تر است ممکن است علائم و نشانه هایی مانند:
مشکل در ادرار کردن
کاهش نیرودر جریان ادرار
وجود خون در ادرار
وجود خون در مایع منی
استخوان درد
کاهش وزن بدن
اختلال در نعوظ
عوامل خطر:
عواملی که می توانند خطر ابتلا به سرطان پروستات را افزایش دهند عبارتند از:
سن بالا: با افزایش سن خطر احتمال  ابتلا به سرطان پروستات افزایش می یابد. بالاترین میزان شیوع را در 50 سالگی به بعد دارد .
نژاد: سیاه پوستان بیشتر از سایر نژادها در معرض ابتلا به سرطان پروستات هستند. در سیاه پوستان ، سرطان پروستات نیز به احتمال زیاد تهاجمی یا پیشرفته است.
سابقه خانوادگی: اگر یکی از خویشاوندان درجه یک  ، مانند والدین ، خواهر و برادر یا فرزند مبتلا به سرطان پروستات تشخیص داده شود ، ممکن است احتمال خطر را افزایش دهد . همچنین ، اگر سابقه خانوادگی ژن هایی که خطر ابتلا به سرطان پستان را افزایش می دهند (BRCA1 یا BRCA2) یا سابقه خانوادگی بسیار قوی سرطان سینه وجود داشته باشد  ، احتمال ابتلا به سرطان پروستات نیز بیشتر است.
چاقی: افرادی که چاق هستند ممکن است در مقایسه با افرادی که وزن طبیعی دارند ، بیشتر در معرض ابتلا به سرطان پروستات قرار بگیرند ، اگرچه مطالعات نتایج متفاوتی داشته اند. در افراد چاق ، سرطان به احتمال زیاد تهاجمی تر است و پس از درمان اولیه دوباره عود می کند.
عوارض:
عوارض سرطان پروستات و درمان های آن عبارتند از:
درصورتی که سرطان پروستات بدخیم باشد  می تواند به اندام های مجاور مانند مثانه سرایت کند یا از طریق جریان خون یا سیستم لنفاوی به استخوان ها یا سایر اندام ها منتقل شود. سرطان پروستات که به استخوان ها سرایت می کند می تواند باعث درد و شکستگی استخوان شود. هنگامی که سرطان پروستات به مناطق دیگر بدن سرایت کرد ، ممکن است هنوز به درمان پاسخ دهد و کنترل شود ، اما بعید است که درمان شود.
خروج غیر ارادی ادرار: سرطان پروستات و هم درمان آن می تواند باعث بی اختیاری ادرار شود.
اختلال در نعوظ:اختلال نعوظ می تواند ناشی از سرطان پروستات یا درمان آن ، از جمله جراحی ، اشعه یا درمان هورمونی باشد. داروها ، دستگاههای خلاء که به نعوظ و جراحی کمک می کنند ، برای درمان اختلال نعوظ در دسترس هستند.
ژنتیک و سرطان پروستات:
تعدادی از ژن ها با تغییرات ژنتیکی و پیامدهای عملکردی تغییرات ژنتیکی در  پیدایش و گسترش سرطان پروستات نقش دارند. این ژن ها  ELAC2) (HPC2)، MSR1، و RNASEL) (HPC1) هستند که دارای جهش های ژرمینال در سرطان پروستات خانوادگی هستند. AR، ATBF1، EPHB2 (ERK)، KLF6، DNA میتوکندری، p53، PTEN و RAS که دارای جهش‌های جسمی در سرطان پراکنده پروستات هستند. AR، BRCA1، BRCA2، CHEK2 (RAD53)، CYP17، CYP1B1، CYP3A4، GSTM1، GSTP1، GSTT1، PON1، SRD5A2، و VDR که دارای انواع ژنتیکی مرتبط با سرطان پروستات ارثی هستند. و ANXA7 (ANX7)، KLF5، NKX3-1 (NKX3.1)، CDKN1B (p27)، و MYC که دارای تغییرات تعداد کپی ژنومی هستند که بر عملکرد ژن تأثیر می گذارد. جهش در هریک از این ژن ها  می تواند منجر به بروز کنسرشود. (1).
SPOP(17q21.33) شایع ترین ژن سرکوب کننده تومور جهش یافته در سرطان اولیه پروستات انسان است. نتایج حاصل از مطالعات اطلس ژنوم سرطان (TCGA) نشان می دهد که سرطان های پروستات جهش یافته با SPOP دارای بالاترین فعالیت رونویسی گیرنده آندروژن می باشد .جهش‌های SPOP منجر به تخریب پروتئازو بی‌نظمی تعدادی از پروتئین‌ها مانند گیرنده آندروژن، ERG (یک عامل پیشگام AR) و BRD4 می‌شود. (2).
جهش در ژن BLCA-4:
ژن کد کننده BLCA-4 به DNA متصل می شود  و به طور خاص با توالی های C/A GGA A/T تعامل دارند. فاکتورهای رونویسی ETS در آپوپتوز، سرطان زایی، بیان VEGF و رگزایی و انتشار موضعی و متاستاتیک نقش دارند.بررسی و آنالیز جهش در این ژن به تشخیص سرطان پروستات کمک خواهد کرد .(3).
2 نوع مرحله بندی برای سرطان پروستات وجود دارد:
مرحله بندی بالینی: بر اساس نتایج آزمایش DRE(دیجیتال رکتال)، PSA (بیومارکر اختصاصی پروستات) و نمره گلیسون(درجه تومور) مشخص می شود، این نتایج آزمایش به تعیین اینکه آیا اشعه ایکس، اسکن استخوان،  CT یا MRI نیز نیاز است کمک می کند. در صورت نیاز به اسکن، آنها می توانند اطلاعات بیشتری را برای کمک به پزشک در تشخیص مرحله بالینی اضافه کنند.
مرحله بندی پاتولوژیک: این بر اساس اطلاعاتی است که در طی عمل جراحی به‌علاوه نتایج آزمایشگاهی بافت پروستات برداشته شده در حین جراحی که پاتولوژی نیز نامیده می‌شود، است. این جراحی اغلب شامل برداشتن کل پروستات و برخی از غدد لنفاوی است. بررسی غدد لنفاوی برداشته شده می تواند اطلاعات بیشتری را برای مرحله بندی پاتولوژیک ارائه دهد.
گروه بندی مرحله سرطان:
پزشکان مرحله سرطان را با ترکیب طبقه بندی T(گسترش در داخل و خارج پروستات )N (گسترش در غدد لنفاوی )و  M (گسترش در سایر ارگان ها)تعیین می کنند.
مرحله I: سرطان در این مرحله  که مرحله اولیه است معمولاً به کندی رشد می کند. تومور قابل لمس نبوده  و نیمی از یک طرف پروستات یا حتی کمتر از آن را درگیر می کند. سطح PSA  پایین است. سلول های سرطانی شبیه سلول های سالم هستند.
مرحله دوم: تومور فقط در پروستات یافت می شود. سطح PSA متوسط یا پایین است. مرحله دوم سرطان پروستات کوچک است اما ممکن است خطر رشد و گسترش را افزایش دهد.
مرحله IIA: تومور قابل لمس نبوده  و نیمی از یک سمت پروستات یا حتی کمتر از آن را درگیر می کند. سطح PSA متوسط است و سلول های سرطانی به خوبی تمایز یافته اند. این مرحله همچنین شامل تومورهای بزرگ‌تری است که فقط در پروستات یافت می‌شوند، تا زمانی که سلول‌های سرطانی هنوز به خوبی تمایز یافته باشند.
مرحله IIB: تومور فقط در داخل پروستات یافت می شود و ممکن است به اندازه ای بزرگ باشد که در طول DRE احساس شود. سطح PSA متوسط است. سلول های سرطانی تمایز متوسطی دارند.
مرحله IIC: تومور فقط در داخل پروستات یافت می شود و ممکن است به اندازه ای بزرگ باشد که در طول DRE احساس شود. سطح PSA متوسط است. سلول های سرطانی ممکن است تمایز متوسط یا ضعیفی داشته باشند.
مرحله III: سطح PSA بالا است، تومور در حال رشد است، یا سرطان درجه بالایی دارد. همه اینها نشان دهنده یک سرطان محلی پیشرفته است که احتمال رشد و گسترش آن وجود دارد.
مرحله IIIA: سرطان فراتر از لایه بیرونی پروستات به بافت های مجاور گسترش یافته است. همچنین ممکن است به وزیکول های منی گسترش یافته باشد. سطح PSA بالامیرود .
مرحله IIIB: تومور در خارج از غده پروستات رشد کرده است و ممکن است به ساختارهای مجاور مانند مثانه یا رکتوم حمله کرده باشد.
مرحله IIIC: سلول های سرطانی در سراسر تومور تمایز ضعیفی دارند، به این معنی که بسیار متفاوت از سلول های سالم به نظر می رسند.
مرحله چهارم: سرطان فراتر از پروستات گسترش یافته است.
مرحله IVA: سرطان به غدد لنفاوی منطقه گسترش یافته است.
مرحله IVB: سرطان به غدد لنفاوی دور، سایر قسمت‌های بدن یا به استخوان‌ها گسترش یافته است.(4).
انواع پرتودرمانی برای درمان سرطان پروستات:
پرتو درمانی خارجی (EBRT):
رایج ترین نوع پرتودرمانی و بدون درد است. قبل از درمان، (CT) و(MRI) برای ترسیم موقعیت پروستات و سلول‌های تومور استفاده می‌شود.در طول هر جلسه درمانی، پرتوهای اشعه ایکس بر روی نواحی مورد نظر سرطان متمرکز می شود. انکولوژیست ها می توانند شدت دوزها و پرتوهای تابش را تغییر دهند تا دوزهای بالایی از تابش را به سلول های تومور بهتر برسانند در حالی که دوزهای کمتری را به بافت های سالم اطراف تحویل دهند.
یک شکل پیچیده از تابش پرتو خارجی است که توسط شتاب دهنده های خطی (LINACS) ارسال می شود. انکولوژیست ها می توانند شدت و شکل پرتوهای پرتو را تغییر دهند تا تابش بهتری را که به پروستات ارسال می شود هدف قرار دهند و در عین حال تابش را به مثانه و بافت رکتوم مجاور محدود کنند. به دلیل برنامه‌ریزی درمانی این نوع پرتودرمانی، پزشک می‌تواند دوزهای دقیق‌تر، شدیدتر و مؤثرتر پرتو را با خطر کمتر آسیب رساندن به بافت اطراف ارائه کند.
پرتو درمانی پروتون:
پروتون درمانی یک شکل جایگزین از EBRT است که در حال حاضر بیشتر مورد استفاده قرار می گیرد که مراکز مجهز تری وجود دارد که می توانند آن را ارائه دهند. این فرآیند از یک رویکرد پراکندگی غیرفعال به درمان پرتو پروتون اسکن شده است.مزیت اصلی پروتون درمانی این است که به دلیل خواص فیزیکی پرتو، پرتو در مرزهای تومور متوقف می شود و از "دوز خروجی" جلوگیری می کند که می تواند بافت های سالم و نزدیک را در مناطق خارج از هدف پروستات تحت تاثیر قرار دهد. مثانه و رکتوم. شواهد موجود نشان می دهد که این روش به اندازه سایر روش های پرتودرمانی در از بین بردن سرطان پروستات موثر است.
پرتودرمانی استریوتاکتیک بدن (SBRT) یا پرتو درمانی استریوتاکتیک ابلیتیو (SABR):
SBRT (یا SABR) با هدایت تکنیک های تصویربرداری پیشرفته، دوزهای زیادی از تابش را در مدت زمان کوتاهی به یک منطقه دقیق ارسال می کند. SBRT برای ارسال تابش استفاده می‌شوندSBRT. می تواند به برخی از بیماران مبتلا به سرطان پروستات موضعی، راحتی درمان های کمتری را ارائه دهد و در عین حال اثربخشی و ایمنی درمان را حفظ کند. SBRT همچنین ممکن است برای درمان متاستاز برای برخی از بیماران به منظور کاهش توده تومور و افزایش بالقوه بقا استفاده شود.
پرتودرمانی با هدایت تصویری (IGRT):
IGRT به استفاده از تصویربرداری روزانه برای بررسی موقعیت هدف تومور اشاره دارد. اغلب، این ممکن است شامل دوز پایین اشعه ایکس (kV) یا CT باشد. برای برخی از بیماران، نشانگرهای طلایی یا پلاتین فیدوشیال ممکن است قبل از درمان در پروستات قرار داده شود. این نشانگرها در اسکن‌های تصویربرداری نشان داده می‌شوند و به انکولوژیست پرتودرمانی کمک می‌کنند تا موقعیت تومور را ببیند، که به آماده‌سازی بیمار برای درمان هر روز کمک می‌کند.(5).
جراحی پروستات:
سنجش سطح سرمی PSA  بسیار حساس می باشد و اگر شرایط نمونه گیری به درستی انجام نشود میزان آن به طور کاذب به شدت بالا می رود به علت وجود این حساسیت در مراحل اولیه افزایش سطح PSA  عل جراحی انجام نمیگیرد .
جلوگیری:
رژیم غذایی سالم و سرشار از میوه و سبزیجات را انتخاب کنید. انواع میوه ها ، سبزیجات و غلات کامل بخورید. میوه ها و سبزیجات حاوی ویتامین ها و مواد مغذی زیادی هستند که می توانند به سلامت شما کمک کنند.
-این که آیا می توانید از طریق رژیم غذایی از سرطان پروستات جلوگیری کنید هنوز به طور قطعی ثابت نشده است. اما خوردن یک رژیم غذایی سالم با انواع میوه ها و سبزیجات می تواند سلامت کلی شما را بهبود بخشد.غذاهای سالم را به جای مکمل ها انتخاب کنید. هیچ مطالعه ای نشان نداده است که مکمل ها در کاهش خطر ابتلا به سرطان پروستات نقش دارند. در عوض ، غذاهایی را انتخاب کنید که سرشار از ویتامین ها و مواد معدنی هستند تا بتوانید سطح ویتامین های سالم را در بدن خود حفظ کنید.
-بیشتر روزهای هفته ورزش کنید. ورزش سلامت کلی شما را بهبود می بخشد ، به شما کمک می کند وزن خود را حفظ کرده و روحیه خود را بهبود ببخشید. سعی کنید بیشتر روزهای هفته ورزش کنید. اگر تازه وارد ورزش شده اید ، آهسته شروع کنید و هر روز به زمان بیشتری برسید.
-وزن سالم را حفظ کنید. اگر وزن فعلی شما سالم است ، با انتخاب رژیم غذایی سالم و ورزش در بیشتر روزهای هفته برای حفظ آن تلاش کنید. اگر نیاز به کاهش وزن دارید ، ورزش بیشتری کنید و تعداد کالری دریافتی خود را در روز کاهش دهید. برای ایجاد برنامه ای برای کاهش وزن سالم از پزشک خود کمک بخواهید.
تست های تخصصی جهت تشخیص سرطان پروستات در آزمایشگاه نوبل  :
PSA
Free PSA
بررسی پاتولوژی و ایمنوهیستوشیمی(IHC)از نمونه بافت پروستات

 (1)https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/16267836/
(2)https://www.mayo.edu/research/labs/cancer-epigenetics-functional-genomics/projects/spop-prostate-cancer
(3)https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3395315/
(4)https://www.cancer.net/cancer-types/prostate-cancer/stages-and-grades
(5)https://www.hopkinsmedicine.org/health/conditions-and-diseases/prostate-cancer/radiation-therapy-for-prostate-cancer#:~:text=Radiation%20therapy%20is%20an%20effective,the%20energy%20through%20the%20skin

ساغر ذاکری -واحد تحقیق و توسعه آزمایشگاه پاتوبیولوژی نوبل