سرطان خون؛ نبردی در اعماق بدن

 توجه به علائم و مراجعه به موقع به پزشک می‌تواند نقش حیاتی در کنترل و درمان مؤثر این بیماری ایفا کند. سرطان خون یا لوسمی یکی از انواع سرطان است که در سلول‌های خون و مغز استخوان شکل می‌گیرد؛ این بیماری باعث تولید غیرعادی و بیش از حد سلول‌های خونی نابالغ در مغز استخوان می‌شود که قادر به انجام وظایف طبیعی خود نیستند، لوسمی به دو دسته اصلی شامل لوسمی حاد و لوسمی مزمن تقسیم می‌شود که لوسمی حاد به سرعت پیشرفت می‌کند و نیاز به درمان فوری دارد، در حالی که لوسمی مزمن به کندی پیشرفت می‌کند و ممکن است برای مدت طولانی بدون علائم بالینی باقی بماند. علل دقیق بروز لوسمی هنوز به طور کامل مشخص نشده است، اما عوامل متعددی می‌تواند خطر ابتلاء به این بیماری را افزایش دهد. بعضی از این عوامل شامل قرار گرفتن در معرض اشعه‌های یونیزان، تماس با بعضی مواد شیمیایی صنعتی مانند بنزن، استفاده از بعضی داروهای شیمی‌درمانی و داشتن سابقه خانوادگی ابتلاء به لوسمی است؛ علاوه بر این، بعضی اختلالات ژنتیکی مانند سندروم داون نیز می‌توانند خطر ابتلاء به لوسمی را افزایش دهند. علائم لوسمی متنوع است و بسته به نوع و مرحله بیماری ممکن است متفاوت و متغیر باشد، بعضی از علائم شایع لوسمی شامل خستگی شدید، تب و تعریق شبانه، کاهش وزن ناگهانی، کبودی و خونریزی غیرمعمول، عفونت‌های مکرر و درد استخوان و مفاصل است که این علائم به طور معمول به دلیل کاهش تعداد سلول‌های خونی سالم در بدن ایجاد می‌شود و ضعف سیستم ایمنی و عملکرد نامناسب بدن را به همراه خواهد داشت. تشخیص لوسمی به طور معمول با آزمایش‌های خون و مغز استخوان انجام می‌شود؛ آزمایش خون می‌تواند افزایش تعداد سلول‌های سفید خون نابالغ و کاهش تعداد سلول‌های خونی سالم را نشان دهد، نمونه‌برداری از مغز استخوان نیز می‌تواند وجود سلول‌های سرطانی را تأیید کند، همچنین آزمایش‌های تصویربرداری مانند MRI و CT ممکن است برای بررسی انتشار سرطان در بدن استفاده شود.

سرطان‌های خون طیفی از بدخیمی‌های خونی است

علی درخشنده، فوق تخصص خون و سرطان بزرگسالان اظهار می‌کند: سرطان‌های خون یا مغز استخوان، طیفی از بدخیمی‌های خونی یا هماتولوژیک هستند و به دو گروه کلی لوسمی و لنفوم، تقسیم‌بندی می‌شوند؛ تظاهر سرطان‌های لنفوم به صورت درگیری غدد لنفاوی بدن و تظاهر سرطان‌های لوسمی به صورت درگیری مغز استخوان است. لوسمی به صورت کلی سرطان خون گفته می‌شود و طیف وسیعی دارد که شامل حدود 100 نوع بیماری است و بر اساس اینکه فرد مبتلا به سرطان خون در چه رده سنی باشد، علائم متفاوت و متغیر خواهد بود و این نوع سرطان به دو دسته حاد و مزمن تقسیم‌بندی می‌شود. علائم حاد بیماری به صورت ناگهانی در عرض چند روز تا چند هفته ایجاد می‌شود و علائم مزمن نیز به طور معمول طولانی‌مدت و حدود چند ماه و چند سال تظاهر پیدا می‌کند و بسیاری اوقات نیاز به درمان ندارند.

سرطان خون چه علائمی دارد؟

مهمترین علائمی که سرطان خون یا لوسمی ایجاد می‌کند به علت کاهش تولید المان‌های خونی مانند گلبول قرمز یا سفید و پلاکت‌ها است و در صورتی که بر تولید گلبول قرمز تأثیر بگذارد، بیماری می‌تواند خود را به صورت کم خونی بروز دهد و علائمی مانند ضعف، بی‌حالی و کاهش توان فعالیت داشته باشد. پلاکت سلولی است که در فرایند انعقاد خون نقش دارد و در صورتی که لوسمی پلاکت فرد را درگیر کرده باشد، ممکن است فرد درگیر خونریزی شود و علائمی مانند کمبودی‌های روی پوست، مخاط چشم و دهان داشته باشد که هیچ ارتباطی با مشکلات دیگر مانند وارد شدن ضربه و آسیب ندارد و خونریزی مکرر از بینی یا لثه‌ها و تجربه خونریزی شدید بر اثر آسیب از جمله علائم تأثیر لوسمی بر پلاکت است. گلبول سفید مسئول ایمنی بدن است و زمانی که گلبول سفید فرد درگیر لوسمی شود، بیماران علائم نقص ایمنی را تجربه می‌کنند که از جمله این علائم می‌توان به تب طولانی و عفونت‌های مکرر اشاره کرد. درگیر شدن گلبول‌های سفید، قرمز یا پلاکت خون فرد با سلول‌های سرطانی با توجه به سن افراد متفاوت است.

سرطان‌های خون شایع در بزرگسالان و کودکان

بین افراد دارای سن پایین به ویژه افراد دارای سن کمتر از 10 سال، سرطان لوسمی لنفوبلاستیک حاد شایع است که این نوع سرطان گلبول سفید بیماران را درگیر می‌کند و هرچه سن افراد بالاتر رود، احتمال بروز این بیماری کاهش می‌یابد و شایع‌ترین لوسمی که در افراد بالغ دیده می‌شود، لوسمی لنفوسیتی مزمن و مخصوص سن میانسالی تا پیری است. به طور معمول سرطان خون در کودکان به صورت علائم کم‌خونی یا علائم خونریزی دهنده خود را نشان می‌دهد. سرطان لوسمی مزمن که بیشتر در بزرگسالان دیده می‌شود در بسیاری اوقات بدون علامت است و به صورت اتفاقی در آزمایشات مشخص می‌شود. هرچه لوسمی حاد باشد، علائم آن نیز تظاهر بیشتری دارد و هرچه علائمی که افراد تجربه می‌کنند حادتر و شدیدتر باشد، ابتلای افراد به لوسمی‌های حاد متحمل‌تر است. به طور کلی در بدخیمی‌ها، علائم خطر به دو دسته قابل پیشگیری و غیرقابل پیشگیری تقسیم می‌شوند.

درمان

درمان لوسمی بسته به نوع، مرحله و وضعیت کلی سلامت بیمار متفاوت است؛ شیمی درمانی یکی از رایج‌ترین روش‌های درمانی لوسمی است که از داروهای خاصی برای از بین بردن سلول‌های سرطانی استفاده می‌کند، پرتودرمانی نیز ممکن است برای نابودی سلول‌های سرطانی در مغز استخوان یا بخش‌های دیگر بدن استفاده شود، همچنین پیوند مغز استخوان نیز یکی از روش‌های مؤثر در درمان لوسمی است که شامل جایگزینی مغز استخوان بیمار با مغز استخوان سالم از یک دهنده است. درمان‌های هدفمند و ایمنی‌درمانی نیز به عنوان روش‌های جدیدتر در درمان لوسمی مورد استفاده قرار می‌گیرند، این درمان‌ها به طور خاص به پروتئین‌ها یا ژن‌های خاصی در سلول‌های سرطانی حمله و تلاش می‌کنند تا رشد و تکثیر آن‌ها را متوقف کنند، ایمنی‌درمانی نیز با تقویت سیستم ایمنی بدن به مبارزه با سلول‌های سرطانی می‌پردازد. زندگی با لوسمی می‌تواند چالش‌برانگیز باشد و نیاز به پشتیبانی جسمی و روانی دارد، بیماران و خانواده‌های آن‌ها ممکن است نیاز به کمک‌های روانشناختی، حمایت‌های اجتماعی و راهنمایی‌های تغذیه‌ای داشته باشند و برنامه‌های توانبخشی و درمان‌های مکمل نیز می‌توانند به بهبود کیفیت زندگی بیماران کمک کنند.