مسمومیت چیست؟

  مجموعه‌ای از اختلالات بدن است که در اثر جذب ماده‌ای بیگانه که به آن سم گفته می‌شود بروز می‌کند. جذب ماده سمی می‌تواند از راه‌های زیر صورت بگیرد :
استنشاق نوعی گاز، بخار، دود یا گرد و غبار
دستگاه گوارشی(خوردن یا آشامیدن)
تماس پوستی(از طریق انتشار از اپی‌درم و یا عبور از زخم یا سوختگی)
تزریق در خون
مسمویت‌های غذایی اغلب در اثر تکثیر میکروب‌ها یا زهرآزاد شده از آنها (همچون بوتولیسم) یا جذب مواد غیرخوراکی (همچون برخی از قارچ‌ها) ظاهر می‌شوند. علت مسمومیت‌های دارویی نیز مصرف داروی نامناسب و یا جذب بیش از حد آن است.اعتیاد نیز نوعی مسمومیت اختیاری به الکل، تریاک، کوکائین، هروئین، مرفین و غیره است، و موجب وابستگی به آن ماده می‌شود.
*انواع مسمومیت :
سوء مصرف مواد ( الکل، نارکوتیک ها، آرام بخش ها، تحریک کننده ها، داروهای توهم زا )
 Over doseخودکشی
تصادفی (بسته بندی فاقد برچسب ماده، گروه کودکان)
شغلی
در برخورد با فرد مسموم چند اصل را باید مد نظر قرار داد:
*اقدامات اورژانسی :
ابتدا باید از فرد مسموم یک ارزیابی اولیه و سریع به عمل آید و چنانچه وضعیت فرد بحرانی باشد و نیاز به اقدامات احیا داشته باشد، ابتدا فرد را به وضعیت Stableدرآورده و سپس سراغ اقدامات اختصاصی می رویم .
1.جلوگیری از جذب بیشتر ماده سمی یا دارو
2. افزایش دفع سموم و داروهای جذب شده
3.درمان های اختصاصی و استفاده از آنتی دوت ها
4.پیشگیری از مسمومیت مجدد
*جلوگیری از جذب بیشتر ماده سمی یا دارو
الف- آلودگی زدایی از پوست و چشم یعنی پاک کردن پوست و چشم ها و شستشو با آب و صابون یا در آوردن لباسهای آغشته شده
 ب-  رقیق کردن با موادی مثل آب یا شیر و سایر نوشیدنی ها برای مواد سمی خورنده
 ج- القای استفراغ
 د- تجویز شارکول فعال
 ه- لاواژ معده
 و- شستشوی کامل روده

* آلودگی زدایی از پوست و چشم:
یعنی پاک کردن پوست و چشم ها بوسیله شستشو با آب وسرم نرمال سالین و در مواردی آب و صابون
در آوردن لباس های آلوده
*رقیق کردن:
آب بهترین رقیق کننده است (به شرطی که ماده خورده شده در رنج سمی نباشد ولی خورنده باشد ). مواد پاک کننده باید با آب رقیق شوند.
در چه مواردی از آب استفاده نمی شود؟
*وقتی ماده خورده شده جامد باشد( کپسول، قرص و ... ) چون آب آنها را رقیق و حل کرده و به جذب بیشتر آن کمک می کند.
*مسمومی که هوشیار نمی باشد.
موارد احتیاط:آب و یا مایع ( شیر ) در صورت استفاده بیشتر از معمول باعث متورم شدن دیواره معده و تخلیه بی موقع آن به دئودنوم می شود.
* القای استفراغ:
 به شرطی که ماده خورده شده در رنج سمی باشد ولی خورنده نباشد (بر عکس آب )
این عمل در موارد زیر کاربرد دارد:
*ماده با سمیت بالا خورده شده باشد.
*مقدار قابل توجهی از ماده هنوز در معده باشد
*زمانی که قرص یا کپسول حل نشده باشد (این موارد معمولا به علت بزرگی قرص یا کپسول توسط لاواژ از معده خارج نمی شوند)
*ماده مصرف شده به وسیله شارکول فعال جذب نشود (مثل فرم های با پوشش روده ای یا آهسته رهش)
در چه مواردی نمی توان القای استفراغ را انجام داد؟
*تشنج، فلج عصبی-عضلانی، کلاژس قلبی-عروقی، کاهش سریع سطح هوشیاری، بلعیده شدن مواد خورنده و نفت ، بیماری های قلبی عروقی، کودکان زیر 6 ماه و ترکیبات اسیدی/ قلیایی و هیدروکربن ها (ترکیبات آلی )
*زمانی که هر ترکیبی خورده می شود برای القای استفراغ و یا شستشوی معده ( lavage) یک ساعت زمان داریم، مگر در مورد داروهایی مثل استامینوفن/ دارو با خاصیت آنتی کولینرژیک TCA)ها مخصوصا آمی تریپتیلین ها)/ آنتی emetic  ها/ فنوتیازین ها، چون این داروها حرکت روده را کاهش می دهند، 4-3 ساعت زمان داریم ( حتی تا 6 ساعت )
* شارکول فعال
*برای همه ترکیبات کاربرد دارد و تنها زمانیMDAC  کاربرد دارد که دارو چرخه (روده ای - کبدی) Entrohepaticداشته باشد.
*شارکول فعال در هر مورد مسمومیت به جز در موارد مصرف ترکیبات آلی/ فلزات سنگین/ آفت کش ها / اسیدها و بازها/ لیتیوم و آهن استفاده می شود.
*زغال فعال کل دستگاه گوارش را سیاه می کند و جلوی آندوسکوپی و دیدن و معاینه موکوس زخمی را می گیرد، پس در مواردی که عکسبرداری از دستگاه گوارش لازم است ذغال فعال نمی دهیم.
* شستشوی معده (Gastric lavage):
اگر در بیست دقیقه اول بعد از استفاده از دارو باشد، به میزان 42%، و اگر تا 1 ساعت بعد از مصرف دارو باشد به میزان 16% جذب را کاهش می دهد. این عمل بدین صورت انجام می شود که ابتدا محتویات معده ساکشن  شده و بعد از آن ml/ kg10-5 به بیمار آب می دهند تا محلول شفاف از لوله بیرون بیاید.
* شستشوی کامل روده
در صورتی که بیمار اسهال داشته باشد ویا دچار انسداد روده باشد و یا صدای روده کوتاه باشد، این پروسه نباید انجام شود. به طور کلی چنانچه مریض در معرض مسمومیت قرار گرفته ←اطلاع پیدا کنید از ماده که سمی هست یا نه و حالت خورندگی به پوست و آلودگی چشم ها را داده است یا نه؟
افزایش دفع سموم و داروهای جذب شده
قلیایی کردن ادرار
اثربخشی این مورد در مسمومیت با سالیسیلات ها و فنوباربیتال ها پذیرفته شده است.

ریحانه مقتدری_واحد تحقیق و توسعه آزمایشگاه پاتوبیولوژی نوبل