سویه «لامبدا» ویروس کرونا

 درحالی‌که شروع واکسیناسیون در سراسر جهان امیدها برای مهار کرونا را افزایش داده بود، اما جهش کرونا و شیوع سویه‌های جدید این ویروس موجب شده جهان بار دیگر دچار چالش شود. تاکنون گونه‌هایی همچون دلتا (هندی)، گاما (برزیلی)، بتا (آفریقایی) و آلفا (انگلیسی) در جهان شیوع پیدا کرده و کشورها را با مشکل مضاعف مواجه کرده‌انداما اخیراً کشور پرو با گونه‌ای به نام لامبدا درگیر شده است. پرو بیشترین میزان سرانه مرگ‌ومیر ناشی از کرونا را دارد، درواقع به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر از جمعیت، ۵۹۶ نفر در اثر کرونا جان خود را از دست داده‌اند. دلایل زیادی وجود دارد که این کشور در دوران همه‌گیر عملکرد بسیار بدی داشته است. عواملی همچون سیستم مراقبت بهداشت و درمان بسیار ضعیف، تخصیص بودجه درمانی کم، پایین بودن تعداد تخت‌های ICU، روند آهسته واکسیناسیون، ظرفیت پایین آزمایش کرونا، مشکل مسکن و اقتصاد باعث شده کرونا در این کشور جولان دهد و سویه لامبدا در آن شکل بگیرد. این سویه ابتدا در اوت سال ۲۰۲۰ در لیما، پایتخت پرو گزارش شد و تا آوریل ۲۰۲۱ حدود ۹۷ درصد از کل موارد ابتلا به کرونای پرو را تشکیل داده است. متأسفانه سویه لامبدا اکنون به کشورهای دیگر نیز سرایت کرده و طبق گزارش اخیر سازمان بهداشت جهانی در بیش از ۳۰ کشور جهان یافت شده است. در این گزارش آمده ضمن افزایش شیوع کرونا، لامبدا نیز گسترش یافته است. در ۱۴ ژوئن ۲۰۲۱، سازمان بهداشت جهانی لامبدا را گونه variant of interest اعلام کرد (یعنی این گونه زیر نظر گرفته می‌شود، اما هنوز نگران‌کننده نیست). بهداشت عمومی انگلستان در ۲۳ ژوئن از آن پیروی کرد و به دلیل گسترش در سطح بین‌المللی و چندین جهش قابل‌توجه، آن را یک گزینه تحت‌تحقیق نامید. از هشت مورد تأییدشده گونه لامبدا در انگلیس، بیشتر موارد مربوط به سفرهای خارج از کشور بوده است.
شواهد چه چیزی را نشان می‌دهد؟
لامبدا دارای هفت جهش در پروتئین سنبله است که به ویروس کمک می‌کند تا به سلول‌های ما بپیوندد و به آنها حمله کند. درواقع این جهش‌ها ممکن است اتصال لامبدا به سلول‌های ما را آسان‌تر کند و از طرف دیگر اتصال آنتی‌بادی‌ها به ویروس و خنثی‌سازی آن را دشوارتر کند. اما مهم است که به یاد داشته باشید آنتی‌بادی‌های خنثی‌کننده تنها ابزار در سیستم ایمنی بدن نیستند، آنها فقط ازلحاظ مطالعه ساده‌ترین نوع است. سلول‌های T نیز نقشی حیاتی دارند، بنابراین تعداد انگشت‌شماری از جهش‌ها (هرچند غیرمعمول) ممکن است کافی نباشد که به لامبدا اجازه دهد در کل سیستم ایمنی بدن ما نفوذ کند. بنابراین چه مدرکی داریم که نشان دهد این جهش‌ها لامبدا را خطرناک‌تر از ویروس عادی کرونا می‌کند؟ معلوم شد چنین شواهدی خیلی کم است. درواقع هیچ مطالعه منتشرشده‌ای در مورد گونه لامبدا وجود ندارد و فقط تعداد انگشت‌شماری از پیش‌چاپ‌ها وجود دارد؛ مقالات و مطالعاتی که هنوز تحت بررسی سایر دانشمندان قرار نگرفته در مجلات علمی داوری نشده‌اند. یک مقاله پیش‌چاپ از دانشکده پزشکی دانشگاه نیویورک به بررسی اثر واکسن‌های فایزر و مدرنا در برابر نوع لامبدا پرداخت و مشخص شد در مقایسه با ویروس اصلی، آنتی‌بادی واکسن را دو تا سه برابر کاهش می‌دهد. البته این از دست دادن آنتی‌بادی‌های خنثی‌کننده گسترده نیست. محققان نتیجه گرفتند که واکسن‌های mRNA می‌توانند از بدن افراد در برابر نوع لامبدا محافظت کنند. همچنین محققان دانشگاه شیلی اثر واکسن سینوواک چین علیه نوع لامبدا را بررسی کردند. آنها نیز سه برابر کاهش در آنتی‌بادی‌های خنثی‌کننده در مقایسه با نوع اصلی کرونا داشتند. این واقعیت که این دو مطالعه نشان داده است که خنثی‌سازی حداقل تا حدی حفظ می‌شود، امیدوارکننده است. به این دلیل که این تنها یک جنبه از پاسخ ایمنی ناشی از واکسیناسیون است.
طبق آخرین ارزیابی ریسک سازمان سلامت عمومی انگلستان (PHE)، هیچ مدرکی در مورد کشوری وجود ندارد که گونه لامبدا با نوع دلتا رقابت داشته باشد. مطالعات در حال انجام است، اما در حال حاضر لامبدا همچنان یک گونه «variant of interest» بوده و وضعیت نگران‌کننده‌ای پیدا نکرده است.