سرخک از علل تا درمان

سرخک به راحتی پخش می شود و می تواند برای کودکان کوچک خطرناک و حتی کشنده باشد. ویروس سرخک توسط یک ویروس RNA تک رشته ای و پوششی با 1 سروتایپ ایجاد می شود و به عنوان عضوی از جنس Morbillivirus در خانواده Paramyxoviridae طبقه بندی می شود. انسان تنها میزبان طبیعی ویروس سرخک است. در حالی که نرخ مرگ و میر در سراسر جهان کاهش یافته است زیرا کودکان بیشتری واکسن سرخک را دریافت می کنند، این بیماری همچنان سالانه بیش از 200000 نفر را می کشد که بیشتر آنها کودکان هستند. در نتیجه نرخ بالای واکسیناسیون به طور کلی، سرخک در حدود دو دهه است که در ایالات متحده گسترده نشده است. بیشتر موارد اخیر سرخک در افرادی رخ داده است که واکسینه نشده بودند یا نمی دانستند که آیا واکسینه شده اند یا نه (2). حتی با وجود اینکه واکسن ایمن و مقرون به صرفه در دسترس است، در سال 2018، بیش از 140000 مرگ و میر ناشی از سرخک در سراسر جهان رخ داد که بیشتر در میان کودکان زیر پنج سال بود. واکسیناسیون سرخک منجر به کاهش 73 درصدی مرگ و میر ناشی از سرخک بین سال‌های 2000 تا 2018 در سراسر جهان شد. در سال 2018، حدود 86 درصد از کودکان جهان تا اولین سالگرد تولد خود یک دوز واکسن سرخک را از طریق خدمات بهداشتی معمول دریافت کردند که این رقم در سال 2000، 72 درصد بود. طی سال‌های 2000 تا 2018، واکسیناسیون سرخک از حدود 23.2 میلیون مرگ جلوگیری کرد و واکسن سرخک را به یکی از بهترین خریدها در بهداشت عمومی تبدیل کرد (3).

علائم

علائم و نشانه های سرخک حدود 10 تا 14 روز پس از قرار گرفتن در معرض ویروس ظاهر می شوند. علائم و نشانه های سرخک معمولاً عبارتند از (2):
•    تب
•    سرفه خشک
•    آبریزش بینی
•    گلو درد
•    چشم ملتهب (ملتحمه چشم)
•    لکه‌های سفید ریز با مرکز سفید مایل به آبی روی پس‌زمینه قرمز که در داخل دهان روی پوشش داخلی گونه یافت می‌شود - که به آن لکه‌های کوپلیک نیز می‌گویند.
•    بثورات پوستی متشکل از لکه های بزرگ و مسطح که اغلب به یکدیگر سرازیر می شوند

علائم و نشانه ها

اولین علامت سرخک معمولاً تب بالا است که حدود 10 تا 12 روز پس از قرار گرفتن در معرض ویروس شروع می شود و 4 تا 7 روز طول می کشد. آبریزش بینی، سرفه، قرمزی و آبریزش چشم ها و لکه های کوچک سفید داخل گونه ها می توانند در مرحله اولیه ایجاد شوند. بعد از چند روز، بثورات معمولاً روی صورت و بالای گردن ظاهر می شود. در طی حدود 3 روز، بثورات گسترش می یابد و در نهایت به دست ها و پاها می رسد. بثورات به مدت 5 تا 6 روز باقی می ماند و سپس محو می شود. به طور متوسط، بثورات 14 روز پس از قرار گرفتن در معرض ویروس (در محدوده 7 تا 18 روز) رخ می دهد (3).
بیشتر مرگ‌های ناشی از سرخک ناشی از عوارض مرتبط با این بیماری است. عوارض جدی در کودکان زیر 5 سال یا بزرگسالان بالای 30 سال شایع تر است. جدی ترین عوارض عبارتند از کوری، آنسفالیت (عفونتی که باعث تورم مغز می شود)، اسهال شدید و کم آبی بدن، عفونت گوش یا دستگاه تنفسی شدید. عفونت هایی مانند ذات الریه سرخک شدید در میان کودکان کم‌تغذیه، به‌ویژه آن‌هایی که ویتامین A کافی ندارند، یا سیستم ایمنی آن‌ها به دلیل اچ‌آی‌وی/ایدز یا سایر بیماری‌ها ضعیف شده است، بیشتر است (3).

عفونت

عفونت در مراحل بیماری پس از 2 تا 3 هفته رخ می دهد.
عفونت و انکوباسیون: در 10 تا 14 روز اول پس از عفونت، ویروس سرخک در بدن پخش می شود. در این مدت هیچ علامت یا نشانه ای از سرخک وجود ندارد (2).
علائم و نشانه های غیر اختصاصی: سرخک معمولاً با تب خفیف تا متوسط، اغلب با سرفه مداوم، آبریزش بینی، چشم های ملتهب (ملتحمه ملتحمه) و گلودرد شروع می شود. این بیماری نسبتاً خفیف ممکن است ۲ تا ۳ روز طول بکشد (2).
بیماری حاد و راش: بثورات از لکه های قرمز کوچک تشکیل شده است که برخی از آنها کمی برجسته هستند. لکه ها و برجستگی ها در دسته های تنگ به پوست ظاهر قرمز لکه دار می بخشد. ابتدا صورت می شکند. در طی روزهای آینده، بثورات روی بازوها، قفسه سینه و پشت و سپس روی ران ها، ساق پاها و پاها پخش می شود. در همان زمان، تب به شدت افزایش می یابد، اغلب به 104 تا 105.8 فارنهایت (40 تا 41 درجه سانتیگراد) (2).
بهبود: بثورات سرخک ممکن است حدود هفت روز طول بکشد. بثورات به تدریج ابتدا از روی صورت و در آخر از روی ران ها و پاها محو می شوند. همانطور که سایر علائم بیماری از بین می روند، سرفه و تیره شدن یا لایه برداری پوست در محل جوش ممکن است حدود 10 روز باقی بماند.

چه کسانی در معرض خطر هستند؟

کودکان خردسال واکسینه نشده در معرض بالاترین خطر ابتلا به سرخک و عوارض آن از جمله مرگ هستند. زنان باردار واکسینه نشده نیز در معرض خطر هستند. هر فرد غیر ایمن (که واکسینه نشده است یا واکسینه شده است اما ایمنی ایجاد نکرده است) می تواند آلوده شود. سرخک هنوز در بسیاری از کشورهای در حال توسعه رایج است - به ویژه در بخش هایی از آفریقا و آسیا. اکثریت قریب به اتفاق (بیش از 95٪) مرگ و میر ناشی از سرخک در کشورهایی با درآمد سرانه پایین و زیرساخت های بهداشتی ضعیف رخ می دهد.
شیوع سرخک می تواند به ویژه در کشورهایی که از یک بلایای طبیعی یا درگیری در حال بهبودی هستند، کشنده باشد. آسیب به زیرساخت های بهداشتی و خدمات بهداشتی واکسیناسیون روتین را مختل می کند و ازدحام بیش از حد در کمپ های مسکونی خطر ابتلا به عفونت را تا حد زیادی افزایش می دهد (3).
سرخک یک بیماری جدی است که می تواند منجر به عوارض و مرگ شود (3،4)
سرخک یک بیماری بسیار مسری است که توسط یک ویروس ایجاد می شود. هنگامی که فرد مبتلا سرفه یا عطسه می کند، از طریق هوا پخش می شود. در واقع، ویروس سرخک می‌تواند تا ۲ ساعت پس از حضور فرد آلوده در هوا بماند. بنابراین شما می توانید به سادگی با قرار گرفتن در اتاقی که زمانی یک فرد آلوده در آن بوده، آلوده شوید. آنقدر مسری است که اگر یک نفر به آن مبتلا شود، تا 90 درصد افراد نزدیک به او نیز در صورت عدم محافظت به این بیماری مبتلا می شوند.
سرخک با تب شروع می شود. کمی بعد باعث سرفه، آبریزش بینی و قرمزی چشم می شود. سپس جوش هایی از لکه های ریز و قرمز ظاهر می شود. از سر شروع می شود و به بقیه بدن گسترش می یابد.
واکسیناسیون از عوارض ناشی از سرخک و مرگ جلوگیری می کند استفاده گسترده از واکسن سرخک منجر به کاهش بیش از 99 درصدی موارد سرخک در مقایسه با دوران قبل از واکسن شده است.

پیشگیری از سرخک با واکسن MMR

با واکسن MMR می توان از سرخک پیشگیری کرد. این واکسن در برابر سه بیماری سرخک، اوریون و سرخجه محافظت می کند (3). کودکان باید دو دوز واکسن MMR را دریافت کنند که با اولین دوز از 12 تا 15 ماهگی و دوز دوم در 4 تا 6 سالگی شروع شود. نوجوانان و بزرگسالان نیز باید در مورد واکسیناسیون MMR خود به روز باشند (4،5).
واکسن MMR بی خطر و موثر است؛ دو دوز واکسن MMR حدود 97 درصد در پیشگیری از سرخک موثر است. یک دوز حدود 93٪ موثر است (4).

چه کسانی باید واکسن MMR را دریافت کنند؟

CDC به همه کودکان توصیه می کند دو دوز واکسن MMR (سرخک-اوریون-سرخچه) را دریافت کنند که با اولین دوز از 12 تا 15 ماهگی و دوز دوم در 4 تا 6 سالگی شروع شود. کودکان می توانند دوز دوم را زودتر دریافت کنند، البته تا زمانی که حداقل 28 روز پس از اولین دوز باشد (5).
بزرگسالانی که شواهد احتمالی مبنی بر مصونیت ندارند باید حداقل یک دوز واکسن MMR دریافت کنند. برخی از بزرگسالان ممکن است به 2 دوز نیاز داشته باشند. بزرگسالانی که قرار است در محیطی قرار بگیرند که خطر بالایی برای انتقال سرخک یا اوریون دارد، باید مطمئن شوند که دو دوز را حداقل 28 روز از هم جدا کرده اند. این بزرگسالان شامل (4)؛
•    دانش آموزان در موسسات آموزش پس از دبیرستان
•    پرسنل مراقبت های بهداشتی
•    مسافران بین المللی
با واکسن MMRV نیز می توان از سرخک پیشگیری کرد
کودکان همچنین ممکن است واکسن MMRV را دریافت کنند که از سرخک، اوریون، سرخجه و آبله مرغان محافظت می کند. این واکسن فقط برای کودکان 12 ماهه تا 12 ساله مجوز دارد (4).

چه کسانی نباید واکسن MMR را دریافت کنند؟

واکسن سرخک، اوریون و سرخجه (MMR)
برخی افراد نباید واکسن MMR را دریافت کنند یا باید منتظر بمانند (4).
•    فردی که آلرژی شدید و تهدید کننده زندگی دارد: ممکن است به فردی که پس از مصرف دوز واکسن MMR واکنش آلرژیک تهدید کننده زندگی داشته باشد یا به هر بخشی از این واکسن حساسیت شدید داشته باشد، ممکن است توصیه شود که واکسن نزند.
•    فردی که باردار است یا فکر می کند ممکن است باردار باشد: زنان باردار باید صبر کنند تا واکسن MMR را دریافت کنند تا زمانی که دیگر باردار نیستند. زنان باید حداقل یک ماه پس از تزریق واکسن MMR از باردار شدن خودداری کنند.
•    به دلیل بیماری (مانند سرطان یا HIV/AIDS) یا درمان های پزشکی (مانند پرتو درمانی، ایمونوتراپی، استروئیدها یا شیمی درمانی) دارای سیستم ایمنی ضعیف شده است.
•    والدین، برادر یا خواهری با سابقه مشکلات سیستم ایمنی دارند.
•    تا به حال شرایطی داشته است که باعث کبودی یا خونریزی شود.
•    فردی که اخیراً تزریق خون داشته یا سایر فرآورده های خونی دریافت کرده است: ممکن است به شما توصیه شود که واکسیناسیون MMR را به مدت 3 ماه یا بیشتر به تعویق بیندازید.
•    فردی که سل دارد.
•    در 4 هفته گذشته واکسن دیگری دریافت کرده است: واکسن‌های زنده که خیلی نزدیک به هم داده می‌شوند ممکن است کارایی نداشته باشند.
•    حالش خوب نیست یک بیماری خفیف، مانند سرماخوردگی، معمولاً دلیلی برای به تعویق انداختن واکسیناسیون نیست. کسی که بیماری متوسط یا شدید دارد احتمالا باید صبر کند. پزشک می تواند فرد را راهنمایی کند.

انتقال

سرخک یکی از مسری ترین بیماری های جهان است. این بیماری از طریق سرفه و عطسه، تماس نزدیک شخصی یا تماس مستقیم با ترشحات عفونی بینی یا گلو منتقل می شود. ویروس تا 2 ساعت در هوا یا سطوح آلوده فعال و مسری باقی می ماند. از 4 روز قبل از شروع بثورات تا 4 روز پس از فوران بثورات می تواند توسط فرد آلوده منتقل شود. شیوع سرخک می تواند منجر به اپیدمی هایی شود که باعث مرگ و میر بسیاری به خصوص در میان کودکان کم سن و سال و سوءتغذیه می شود. در کشورهایی که سرخک تا حد زیادی از بین رفته است، موارد وارداتی از کشورهای دیگر منبع مهم عفونت باقی مانده است (2).

درمان

هیچ درمان ضد ویروسی خاصی برای ویروس سرخک وجود ندارد. عوارض شدید سرخک را می توان از طریق مراقبت های حمایتی که تغذیه خوب، مصرف مایعات کافی و درمان کم آبی را با محلول آبرسانی خوراکی توصیه شده توسط WHO تضمین می کند، کاهش داد. این محلول جایگزین مایعات و سایر عناصر ضروری می شود که از طریق اسهال یا استفراغ از بین می روند. برای درمان عفونت های چشم و گوش و ذات الریه باید آنتی بیوتیک تجویز شود.
همه کودکان مبتلا به سرخک باید دو دوز مکمل ویتامین A را با فاصله 24 ساعت دریافت کنند. این درمان سطوح پایین ویتامین A را در هنگام سرخک که حتی در کودکانی که به خوبی تغذیه شده‌اند نیز اتفاق می‌افتد را بازیابی می‌کند و می‌تواند به جلوگیری از آسیب چشم و نابینایی کمک کند. همچنین نشان داده شده است که مکمل های ویتامین A تعداد مرگ و میر ناشی از سرخک را کاهش می دهند (2). تست Rubella در ازمایشگاه نوبل اصفهان انجام می شود.

عوارض سرخک

سرخک در صورت سرایت به سایر قسمت های بدن مانند ریه ها یا مغز می تواند منجر به مشکلات جدی شود. مشکلاتی که می تواند توسط سرخک ایجاد شود عبارتند از (6):
•    ذات الریه
•    مننژیت
•    کوری
•    تشنج (تشنج)
این مشکلات نادر هستند، اما برخی از افراد بیشتر در معرض خطر هستند. این شامل نوزادان و افرادی با سیستم ایمنی ضعیف است.
سرخک در بارداری
اگر در دوران بارداری به سرخک مبتلا شوید، ممکن است به کودک شما آسیب برساند.
می تواند باعث شود (6):
•    سقط جنین یا مرده زایی
•    زایمان زودرس (قبل از هفته 37 بارداری)
•    نوزاد شما با وزن کم هنگام تولد
اگر باردار هستید و با فردی که سرخک دارد در تماس نزدیک بوده اید، دریافت مشاوره پزشکی بسیار مهم است.
به طور کلی چگونه از شیوع یا ابتلا به سرخک جلوگیری کنیم
همانطور که گفته شد؛ سرخک زمانی پخش می شود که فرد مبتلا سرفه یا عطسه کند. کارهایی وجود دارد که می توانید برای کاهش خطر انتشار یا ابتلا به آن انجام دهید (6).
•    دست های خود را اغلب با صابون و آب گرم بشویید
•    هنگام سرفه یا عطسه از دستمال کاغذی استفاده کنید
•    دستمال های استفاده شده را در سطل زباله بیندازید
•    از کارد و چنگال، فنجان، حوله، لباس یا ملافه مشترک استفاده نکنید.

ثریا ساوج_واحد تحقیق و توسعه آزمایشگاه پاتوبیولوژی نوبل

1.    http://www.nobellab.com/fa-IR/Blog/News/42956/%D8%A7%D9%81%D8%B2%D8%A7%DB%8C%D8%B4-%D8%B3%D8%B1%D8%AE%DA%A9-%D8%AF%D8%B1-%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1
2.    https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/measles/symptoms-causes/syc-20374857
3.    https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/measles
4.    https://www.cdc.gov/measles/vaccination.html
5.    https://www.cdc.gov/vaccines/vpd/mmr/public/index.html#:~:text=Children%20should%20get%20two%20doses,States%2C%20M%2DM%2DR%20II%20and%20PRIORIX.
6.     https://www.nhs.uk/conditions/measles/