داشتن سلول‌های پیش سرطانی به چه معنی است؟

 یک سلول پیش‌سرطانی سلولی با ناهنجاری‌هایی خاص است که باعث می‌شوند بیشتر مستعد سرطانی شدن باشد. این ناهنجاری‌ها به این معنی نیستند که این سلول حتماً سرطانی خواهد شد و در واقع در اکثر موارد این اتفاق هم نمی‌افتد؛ اما تشخیص این مسئله باعث می‌شود پزشکان با دقت بیشتر وضعیت را تحت‌نظر بگیرند و اگر سرطانی رخ داد فوراً اقدام درمانی کنند.

سلول‌های پیش سرطانی چه هستند؟

عبارت «پیش سرطانی» شاید ترسناک به نظر برسد؛ اما فقط به این معناست که سلول‌هایی وجود دارند که رشد ناهنجار داشته‌اند و باعث شده سایز، شکل یا ظاهرشان با سلول‌های نرمال متفاوت باشد. این تغییرات ممکن است ریسک ابتلای فرد به سرطان را بالا ببرند؛ اما به طور معمول راهی وجود ندارد که بفهمیم آیا این سلول‌ها سرطانی خواهند شد یا خیر. در خیلی از موارد، سلول‌های غیرعادی همان‌طور باقی می‌مانند یا حتی به وضعیت نرمال برمی‌گردند. بیشتر سلول‌های پیش سرطانی به سلول‌های سرطانی مهاجم تبدیل نمی‌شوند. عوارض پیش سرطانی می‌توانند در طیف نئوپلازی خوش‌خیم (تومورهایی که به بافت‌های مجاور یا اندام‌های دور دست‌درازی نمی‌کنند) تا دیسپلازی قرار گیرند (خوشه‌ای از سلول‌های بسیار غیرنرمال). وقتی دیسپلازی شدید است به آن کارسینوم درجا (سرطان درجا) می‌گویند، یک طبقه‌بندی که بعضی از افراد به آن «سرطان درجه اول» و عده‌ای دیگر به آن پیش سرطان می‌گویند. اگر سلول‌های پیش سرطانی پیش از اینکه سرطانی شوند حذف شوند، از نظر تئوری ریسک سرطان نیز باید حذف شود. اما لزوماً این‌طور نیست؛ زیرا علت اصلی ممکن است همچنان باقی بماند و شما را در معرض دیگر سلول‌های پیش سرطانی قرار دهد. چیزی که مهم است این است که اگر سلول‌های پیش سرطانی دارید باید به طور منظم چکاپ شوید، چه این سلول‌ها حذف شوند و چه باقی بمانند.

انواع عوارض پیش سرطانی

اکثر سرطان‌ها (تقریباً 85 درصد) در سلول‌های اپیتلیال به وجود می‌آیند. این سلول‌ها در پوست، غشای مخاطی و مخاط اندام‌ها پیدا می‌شوند.

سلول‌های پیش سرطانی که معمولاً در سلول‌های اپیتلیال ایجاد می‌شوند:

. نئوپلازی داخل اپی‌تلیالی دهانه رحم (CIN): ممکن است به سرطان دهانه رحم تبدیل شوند.
. مری بارت: ممکن است به سرطان مری تبدیل شود.
. هیپرپلازی لوبولار آتیپیک: ممکن است به سرطان سینه تبدیل شود.
. پولیپ آدنوماتوز در کولون: ممکن است به سرطان کولون تبدیل شود.
. کراتوز اکتینیک: ممکن است به سرطان سلول‌های سنگ‌فرشی پوست تبدیل شود.
. دیسپلازی اپیتلیال دهان: ممکن است به سرطان دهان یا حلق تبدیل شود.
. خال دیسپلاستیک: ممکن است به ملانوما تبدیل شود.
. دیسپلازی برونش: ممکن است به سرطان ریه تبدیل شود.
. گاستریت اتروفیک: ممکن است به سرطان معده تبدیل شود.
. بیماری بوون: ممکن است به سرطان تهاجمی پوست تبدیل شود.
بدخیمی‌های غیر اپیتلیال می‌توانند شامل خون یا سلول‌های خاصی مانند سلول‌های مولد که در تخمدان‌ها وجود دارند نیز بشوند. پیش سرطان‌هایی که ممکن است در سلول‌های غیر اپیتلیال ایجاد شوند شامل این مواردند:
. گاموپاتی مونوکلونال با اهمیت نامشخص (MGUS): ممکن است به میلوم متعدد تبدیل شود.
. سرطان سلول‌های زایا: ممکن است تبدیل به سرطان تخمدان شوند.

علت ایجاد سلول‌های پیش سرطانی چیست؟

فاکتورهایی وجود دارند که باعث پیش‌سرطانی شدن سلول‌ها می‌شوند. این فاکتورها بر اساس نوع سلول‌های درگیر، متفاوت‌اند. در بیشتر موارد چندین فاکتور با هم منجر به افزایش ریسک پیش‌سرطان می‌شوند، از جمله ژنتیک، هورمون‌ها، عفونت‌ها و عوامل سرطان‌زا و حتی استرس. این عوامل با هم می‌توانند باعث تکثیر غیرمعمول سلول‌ها شده و آنها را پیش سرطانی کنند.

عفونت‌ها

عفونت‌های ویروسی، باکتریایی و انگلی عامل ۱۵ تا ۲۰ درصد از سرطان‌ها در تمام دنیا هستند. در میان این ویروس‌ها، HPV می‌تواند باعث التهاب منجر به سلول‌های پیش سرطانی در دهانه رحم و دیگر غشاهای مخاطی شود. هر چند بیشتر موارد HPV پیش از اینکه تغییرات غیرمعمولی رخ بدهد از بین می‌روند اما در برخی موارد ممکن است پیشرفت کرده و باعث رشد سلول‌های پیش سرطانی در دهانه رحم، مقعد، آلت تناسلی و گلو شوند. اکثر سرطان‌های دهانه رحم با HPV مرتبط هستند. یک نمونه دیگر از عفونت‌های باکتریایی، هلیکوباکترپیلوری است. این باکتری بسیار شایع باعث التهاب معده می‌شود و می‌تواند گاستریت اتروفیک مزمن ایجاد کند که در برخی از افراد می‌تواند تبدیل به سرطان معده شود.

التهاب مزمن

التهاب مزمن می‌تواند باعث تغییرات پیش سرطانی در بافت‌ها شود. یک نمونه بیماری رفلاکس است. یک بیماری مزمن مربوط به اسید معده که می‌تواند منجر به عارضه‌ای پیش سرطانی به نام مری بارت شود. در میان افرادی که دچار مری بارت می‌شوند، تقریباً نیم درصد به سرطان مری مبتلا خواهند شد. یک نمونه دیگر بیماری التهابی روده است. این بیماری مزمن التهابی ناشی از سندرم روده تحریک‌پذیر بوده و می‌تواند موجب تشکیل پولیپ کولون شود. افرادی که دیسپلازی با رشد سریع و زیاد یا غیرمعمول دارند بیشتر احتمال دارد به سرطان کولون دچار شوند.

قرارگرفتن در معرض مواد شیمیایی

موادی که باعث سرطان می‌شوند کارسینوژن نام دارند، مانند مواد شیمیایی که در صنایع و معادن و کارخانه‌ها به کار می‌روند. مواد شیمیایی که در فضای خانه وجود دارند نیز می‌توانند سرطان‌زا باشند.
 موادی که باعث سرطان می‌شوند به نام کارسینوژن‌های انسانی معروف‌اند، مانند:
. آزبست
. آرسنیک
. بنزن
. بریلیوم
. وینیل کلراید
. کلروفرم
. د د ت

سلول‌ها چه زمانی سرطانی می‌شوند؟

بیشتر اوقات راهی وجود ندارد که بدانیم یک سلول پیش سرطانی به سرطان تبدیل می‌شود یا نه. جواب این سؤال تا حدود زیادی بستگی به نوع سلول و میزان تغییرات غیرمعمول دارد که به آن گرید (grade) می‌گویند. گریدینگ یا درجه‌بندی روشی است که برای تعیین میزان غیرعادی بودن سلول‌های دیده شده زیر میکروسکوپ به کار می‌رود. سیستم درجه‌بندی می‌تواند بر اساس نوع سلول‌ها متفاوت باشد؛ اما معمولاً میزان تغییرات ساختاری و سیتولوژیکی را ارزیابی می‌کند.
به تغییرات گوناگونی انواع امتیازات بر اساس اینکه چقدر نرمال یا غیرنرمال هستند داده می‌شود. امتیازات پایین‌تر به بافت‌ها یا سلول‌های نرمال‌تر داده می‌شود و امتیازات بالاتر به بافت‌ها یا سلول‌های غیرنرمال‌تر. این امتیازات در نهایت جمع‌بندی می‌شوند تا گرید نهایی دیسپلازی مشخص شود.
برای دیسپلازی اپیتلیال دهان، درجه‌بندی به این صورت است:
. ۰ تا ۱۰: بدون دیسپلازی
. ۱۱ – ۲۵: دیسپلازی خفیف
. ۲۶ – ۴۵: دیسپلازی متوسط
. بالاتر از ۴۵: دیسپلازی شدید
هر چند برای شرایط گوناگون سیستم‌های درجه‌بندی گوناگونی وجود دارد؛ اما اصول یکسان هستند: هر چه گرید بالاتر باشد، احتمال تبدیل یک سلول پیش سرطانی به سرطانی بیشتر خواهد بود. گرید یا درجه‌بندی کمک می‌کند مشخص شود نیاز به درمان فوری وجود دارد یا می‌توان با رویکرد «صبر و ارزیابی» پیش رفت و مناسب‌تر است.

سلول‌های پیش سرطانی چقدر خطرناک‌اند؟

سلول‌های پیش سرطانی ممکن است به سرطان تبدیل شوند یا نشوند. اما چون این سلول‌ها غیرمعمول هستند مهم است که کنترل شوند و در برخی موارد شاید بهتر باشد از بدن خارج شوند تا ریسک سرطان کمتر شود. این تصمیم نه‌تنها بر اساس گزارش پاتولوژی گرفته می‌شود؛ بلکه بستگی به نظر تیم پزشکی نیز دارد.

درمان سلول‌های پیش سرطانی چیست؟

درمان سلول‌های پیش سرطانی بستگی به این دارد که این سلول‌ها در کدام قسمت بدن هستند. در برخی موارد، کنترل و چکاپ کافی است تا روند دیسپلازی بررسی شود و شاید هیچ‌وقت به درمان هم نیازی نباشد. در مواردی نیز شاید پزشک با سبک‌وسنگین کردن معایب و مضرات درمان و ریسک‌های موجود تصمیم به درمان بگیرد.

کرایوتراپی و عمل جراحی

اغلب سلول‌های پیش سرطانی با شیوه‌ای به نام کرایوتراپی قابل‌حذف هستند. در کرایوتراپی سلول‌ها با فریز شدن نابود می‌شوند. وقتی کرایوتراپی مناسب نباشد (مثلاً برای ضایعات بزرگ‌تر)، عمل جراحی برای برداشتن بافت‌های موردنظر و بافت‌های پیرامون توصیه می‌شود. حتی اگر سلول‌های دیسپلازیک دهانه رحم برداشته شوند باز هم چکاپ و کنترل لازم است (با پاپ‌اسمیر). همچنین اگر بیماری مری بارت با کرایوتراپی درمان شود باز هم چکاپ‌های منظم برای پیشگیری از عود لازم است.

شیمی‌درمانی

برای بعضی از عوارض پزشک ممکن است شیمی‌درمانی با هدف پیشگیری را توصیه کرد. این شیوه شامل داروهایی برای کاهش ریسک بازگشت سلول‌های پیش سرطانی بعد از درمان می‌شود. مثلاً در مورد هلیکوباکترپیلوری، داروهای آنتی‌بیوتیک تجویز می‌شود تا باکتری‌های عامل سلول‌های پیش سرطانی و سرطان معده نابود شوند.

تغییرات سبک زندگی

ترک سیگار می‌تواند ریسک خیلی از سرطان‌ها را کاهش دهد (نه فقط سرطان ریه). فرقی هم نمی‌کند چه مدت عادت به سیگارکشیدن داشته‌اید، به‌هرحال ترک سیگار خیلی به نفعتان خواهد بود. سیگارکشیدن و سرطان دهانه رحم یکی از نمونه‌هاست. سیگارکشیدن باعث سرطان دهانه رحم نمی‌شود؛ اما سیگارکشیدن در ترکیب با عفونت HPV ریسک ابتلا به سرطان را افزایش می‌دهد.