تب هموراژیک کریمه‌کنگو همچنان در کشور قربانی می‌گیرد

پرویز شایان، مسئول موسسه گروه پژوهشی انتقال سامانه‌های زیست مولکولی اظهار کرد: اسیدوز پس از ذبح دام در جسد حیوان آلوده طی چند ساعت و  حرارت 85 درجه سانتی‌گراد طی 15 دقیقه ویروس را از بین می‌برد، باید افراد از مصرف فرآورده‌های دامی تازه که به‌صورت غیراصولی کشتار و تهیه شده‌اند، خودداری کنند.

*ویروس عامل تب خونریزی‌دهنده کریمه‌کنگو حساس در برابر حرارت

علیرغم کشنده بودن این بیماری، ویروس مربوطه مقاومت کمی در برابر حرارت داشته و در دمای ˚C56 به مدت 30 دقیقه از بین می‌رود. هم‌چنین پس از کشتار بر اثر اسیدوز ناشی از جمود نعشی، ویروس طی مدت کوتاهی(چند ساعت) از بین می‌رود. بیشترین خطر بر اثر تماس با خون و گوشت تازه دامی مطرح است. بنابراین پختن گوشت و یا پاستوریزه کردن شیر باعث از بین رفتن ویروس می‌شود. انواع محلول‌های ضدعفونی‌کننده مانند سفیدکننده‌های خانگی( (Hypochlorite)   ویروس را از بین می‌برند.
با شناخت کافی از عامل بیماری و نحوه انتشار و انتقال آلودگی، می‌توان به سادگی با رعایت برخی اصول اولیه بهداشتی، خود را از ابتلای به بیماری حفظ کنیم. بر این اساس حذف کنه ناقل با سمپاشی جایگاه‌های دامی در فصول گرما کمک شایانی به کنترل بیماری خواهد کرد.
ممانعت از گزیده شدن توسط کنه‌ها برای افرادی که در محیط‌های روستایی و دامپروری و کمپینگ خصوصاً در فصول بهار تا پاییز حضور دارند، بسیار پر اهمیت است. به این منظور استفاده از مواد دورکننده بندپایان بر روی بدن مثل پرمترین،DEET)  ) و پوشاندن نواحی در معرض گزش کنه مانند استفاده از دستکش، شلوار بلند و پوشیده و بررسی منظم لباس و پوست از نظر وجود کنه به سادگی قابل انجام خواهند بود.

*پرهیز از ذبح دام در محیط‌های خارج از کشتارگاه

در نهایت باید از تماس با منبع بیماری، تماس مستقیم با خون و ترشحات آلوده دامی حین ذبح یا زایمان دام، پرهیز کرد. هم‌چنین ذبح نکردن دام در محیط خارج از کشتارگاه، پوشیدن دستکش هنگام تماس با گوشت و خون دام مشکوک توصیه می‌شود. وخامت و بالا بودن میزان مرگ و میر، زیان اقتصادی و در دسترس نبودن واکسن برای بیماری CCHF، ضرورت دانش، آگاهی و اقدامات پیشگیرانه فردی را در حفظ سلامتی افراد بسیار حائز اهمیت کرده ‌است. با آغاز فصل گرما انواعی از بیماری‌های مختلف شیوع پیدا می‌ کند که تب کریمه‌کنگو یکی از این موارد است. تب هموراژیک کریمه‌کنگو، یک تب خونریزی‌دهنده ویروسی است که بیشتر در افرادی که با دام‌ها سروکار دارند، ایجاد می‌شود.

*کارگران کشتارگاه، قصابان، کشاورزان، چوپانان، دامداران و زنان خانه‌دار مشاغل در معرض خطر CCHF

بر اساس نتایج تحقیقات انجام‌شده، مشاغلی مثل کارگران کشتارگاه، قصابان، کشاورزان، چوپانان، دامداران، زنان خانه‌دار، دامپزشکان، پزشکان، مشاغل وابسته بیمارستانی و نیز پرسنل نیروهای مرزی، به‌ترتیب بیش از مشاغل دیگر در معرض خطر هستند. در ایران بیش از نیمی از مبتلایان در رده‌های سنی 20 تا 40 سال و بیشتر آن‌ها جنس مذکر بوده‌اند. این بیماری در ایران برای نخستین بار در سال 1970در سرم گوسفندان شناسایی شد. ویروس عامل بیماری از خانواده Bunyaviridae و جنس Nairovirus است که مخزن آن در طبیعت، کنه‌ها به‌خصوص کنه هیالوما و پستاندارانی مانند گاو، گوسفند، بز، شتر، خرگوش و شترمرغ هستند.

*نقش مهم پرندگان و پستانداران وحشی در تکثیر ویروس و آلوده‌سازی کنه‌های ناقل

پرندگان و پستانداران وحشی نقش مهمی در تکثیر ویروس و آلوده‌سازی کنه‌های ناقل دارند. کنه به‌عنوان مهم‌ترین ناقل و مخزن ویروس CCHF مطرح است، چون این بندپا که یک انگل خارجی خونخوار است، در هر بار تخم‌ریزی، 2 تا 8 هزار تخم می‌گذارد که همگی آلوده به ویروس خواهند بود. هم‌چنین ویروس در بدن کنه بیشتر از دیگر مخازن ویروس زنده می‌ماند؛ به‌گونه‌ای که کنه آلوده، بدون تکرار خون‌خواری، تا دو سال آلوده به ویروس باقی خواهد ماند. حدود 20  گونه کنه‌های ایکسودیده به‌ویژه جنس Hyalomma به‌علت تمایل خاص به انسان نقش مهم‌تری در انتقال بیماری دارند. دام‌های آلوده به ویروس گاهی فاقد علائم بالینی و گاه دارای علائم مزمن و ملایم مانند تب هستند. دام آلوده دارای تب و یا حتی دام‌های مبتلا به اشکال خفیف عفونت بدون علائم بالینی، تا یک هفته ویروس را در همه ترشحات بدن خود دفع می‌کنند.

تماس با خون، ترشحات و بافت آلوده دام مبتلا حین ذبح از راه‌های انتقال تب هموراژیک کریمه‌کنگو

چنین دامی اگر کشتار شود، ترشحات آلوده آن برای انسان خطرآفرین خواهد بود. انسان به جز از طریق گزش کنه ناقل، ممکن است بر اثر تماس با خون، ترشحات و بافت آلوده دام مبتلا در حین ذبح یا در زمان زایمان، با ویروس مواجه شود.
انتقال از افراد آلوده راه انتقال مهم ویروس است، که بر اثر تماس با خون و بافت بیماران به‌ویژه در زمانی که فردی با علائم خونریزی‌های متعدد در بیمارستان بستری است، به‌شدت برای دیگران آلوده‌کننده است و همه‌گیری‌های کوچک به‌دنبال عفونت‌های بیمارستانی در مراقبت از مبتلایان، مشاهده ‌شده است. بیماری در انسان بسته به راه آلوده شدن، ممکن است طی 1 تا 3 روز پس از گزش کنه و 5 تا 6 روز پس از تماس با بافت یا خون‌آلوده آغاز شود.

*سردرد شدید، تب، لرز، درد عضلانی، خصوصاً در ناحیه پشت و پاها از علائم اولیه CCHF

آغاز بیماری پس از مواجهه با ویروس، با سردرد شدید، تب، لرز، درد عضلانی، خصوصاً در ناحیه پشت و پاها، گیجی، درد و سفتی گردنی، درد، قرمزی چشم و ترس از نور خواهد بود. گاهی ممکن است فرد دچار حالت تهوع، استفراغ یا گلودرد و گاهی اسهال و درد منتشر شکمی شود. 3 تا 5 روز پس از شروع بیماری، علائم خونریزی آغاز شده و در مخاط‌ها و پوست،  نقاط ریز خونریزی مشاهده می‌شوند. این خونریزی ممکن است گاهی شدت یافته و فرد دچار خونریزی‌ از مقعد، خونریزی از دهان، ملتحمه، گوش‌ها و رحم شود. بیماران در این مرحله، به مراقبت‌های بیمارستانی نیاز دارند. درمان با داروی‌های ضدویروسی در صورت شروع زودهنگام، تا حدود زیادی موثر است.

*گزارش 4 مورد مرگ از 12 فرد مبتلا در میان نیروهای نظامی

در برخی، علائم شروع به بهبودی کرده و ضایعات پوستی کم‌رنگ می شوند. آزمون‌های سرلوژیک و مولکولی در کنار تاریخچه تماس فرد با دام یا گزش توسط کنه از روش‌های تشخیص هستند. موارد مشکوک به تب هموراژیک کریمه‌کنگو در نیروهای نظامی در فاصله سال‌های 78 تا 80 بررسی شدند که 4 مورد مرگ و میر در بین 12 بیمار مبتلا و مشکوک به اثبات رسیده است. این میزان مرگ و میر (33.3 درصد) برای بیماری مذکور، دلالت بر اهمیت آن طی سال‌های اخیر دارد.  چون اسیدوز پس از ذبح دام در جسد حیوان آلوده طی چند ساعت و  حرارت 85 درجه سانتی‌گراد طی 15 دقیقه ویروس را از بین می‌برد، باید افراد از مصرف فرآورده‌های دامی تازه که به‌صورت غیراصولی کشتار و تهیه شده‌اند، خودداری کنند.