راه‌های تشخیص و پیشگیری از ابتلا به سل

 سل جزو بیماری‌های تنفسی است که به‌طور مستقیم، ریه را درگیر می‌کند، اما در موارد حاد، عوارضی را برای دیگر اعضای بدن همچون غدد، شکم، استخوان‌ها و سیستم عصبی به همراه دارد. «سل» یک بیماری عفونی واگیر است که در اثر میکروبی میله‌ای شکل به نام «باسیل سل» ایجاد می‌شود، این بیماری می‌تواند به هر قسمتی از بدن انسان همچون استخوان‌ها، مفاصل، مغز، کلیه و پوست حمله و آن‌ها را گرفتار کند، اما به دلیل نیاز و علاقه زیاد این میکروب به اکسیژن، در 80 درصد موارد، ریه‌ها را هدف حمله خود قرار می‌دهد.  تخمین زده می‌شود که حدود یک‌چهارم جمعیت جهان به باکتری سل مبتلا هستند، اما تنها 5 تا 15 درصد از این افراد به بیماری سل فعال مبتلا می‌شوند، سایر افرادی که مبتلا به سل هستند بیمار نیستند و نمی‌توانند بیماری را منتقل کنند. سالانه 10 میلیون نفر به سل مبتلا می‌شوند و به‌رغم اینکه این بیماری قابل پیشگیری و قابل درمان است، سالانه 1.5 میلیون نفر بر اثر سل جان خود را از دست می‌دهند که این مسئله، سل را به برترین قاتل عفونی جهان تبدیل کرده است. سل عامل اصلی مرگ‌ومیر افراد مبتلا به HIV، همچنین عامل اصلی مقاومت میکروبی است و بر اساس اعلام سازمان جهانی بهداشت، حدود نیمی از افراد مبتلا به سل در هشت کشور بنگلادش، چین، هند، اندونزی، نیجریه، پاکستان، فیلیپین و آفریقای جنوبی زندگی می‌کنند و سوءتغذیه، ایدز، فقر، دیابت و دخانیات از عوامل کلیدی گسترش همه‌گیری سل هستند.

آخرین آمار ابتلاء به سل در ایران

طبق اعلام وزارت بهداشت، تعداد کل موارد مبتلا به سل شناسایی شده در سال 1402 در کشور 7261 نفر بوده است و در سال گذشته از کل موارد مبتلا به سل در کشور، 57 درصد موارد مرد و 24 درصد موارد غیرایرانی و از اتباع بودند؛ نمودارهای موجود، روند شناسایی سل در ایران طی سال‌های اخیر را نشان می‌دهد.

علائم ابتلاء به سل چیست؟

    سرفه بدون خلط یا با خلط
    تب
    کم‌اشتهایی
    کاهش وزن
    خستگی
    تعریق شبانه
    تنگی‌نفس و گرفتگی صدا
    خلط خونی
    درد ستون فقرات

سل چگونه تشخیص داده می‌شود؟

قبل از انجام هرگونه تستی، پزشک مواردی همچون بررسی سابقه بیماری‌های قبلی و معاینه فیزیکی را انجام می‌دهد.
1. آزمایش خلط
از آنجا که سل می‌تواند نهفته یا فعال باشد، تشخیص قطعی سل با استفاده از کشت خلط انجام می‌شود، دریافت جواب این تست، چهار تا هشت هفته به طول می‌انجامد.
2. تست سل یا تست مانتو
تست پوستی سل که به آن تست پوستی توبرکولین یا PPD نیز گفته می‌شود، آزمایشی است که برای تعیین اینکه آیا کسی سیستم ایمنی بدن در مقابل باکتری مسبب سل، پاسخ ایمنی ایجاد کرده است یا خیر.
 این آزمایش شامل تزریق توبرکولین (عصاره ساخته‌شده از باکتری ازبین‌رفته) به پوست است، در حدود 48 تا 72 ساعت پس از تزریق، پوست از نظر ورم بررسی می‌شود، اگر در محل تزریق PPD روی پوست، جوشی با اندازه بیش از پنج میلی‌متر ایجاد شده باشد، تست مثبت تلقی می‌شود. در افرادی که اکنون مبتلا به سل هستند، افرادی که در گذشته در معرض آن بوده باشد یا افرادی که واکسن ب‌ث‌ژ علیه سل دریافت کرده باشند، پاسخ تست می‌تواند مثبت باشد. این آزمایش می‌تواند نتایج مثبت کاذب داشته‌باشد (به خصوص در افرادی که با واکسن ب‌ث‌ژ برای سل واکسینه شده‌اند) و نتایج منفی کاذب می‌تواند در بیمارانی که نقص ایمنی دارند، ایجاد شود.
3. آزمایش خون
برای تأیید یا رد سل پنهان یا فعال ممکن است از آزمایش خون استفاده شود، در این آزمایشات از فناوری پیشرفته‌ای برای اندازه‌گیری واکنش سیستم ایمنی بدن در برابر باکتری سل استفاده شده است. علاوه بر این، ممکن است از یک آزمایش PCR (واکنش زنجیره‌ای پلیمراز) برای شناسایی آنتی‌ژن‌های سطح باکتری سل استفاده شود.
4. آزمایشات تصویربرداری از ریه
آزمایش دیگر، عکس اشعه ایکس از قفسه سینه و سی‌تی‌اسکن ریه است که می‌تواند شواهدی از عفونت ریه را نشان‌دهد. تشخیص به‌موقع و درمان کامل بیماران مؤثرترین روش پیشگیری از ابتلای اطرافیان به سل محسوب می‌شود، در عین حال داشتن رفتارهای سالم و بهداشتی زیر توسط بیماران به پیشگیری از بیماری کمک می‌کند.

راه‌های پیشگیری از انتقال سل عبارتند از:

* پوشاندن دهان و بینی با دستمال در هنگام سرفه و عطسه
* خودداری از ریختن آب دهان و خلط روی زمین
* خوردن غذاهای سالم به مقدار کافی
* تهویه مناسب محل زندگی و کار با هوای تازه
* خودداری از مصرف سیگار